Bạn đã bao giờ tự hỏi tại sao hình ảnh những con búp bê lại xuất huyện rất thành công trong các dòng phim kinh dị chưa? Tất cả sự đáng sợ đó đến từ Uncanny Valley, một hiệu ứng mới xuất hiện chưa đầy 50 năm trước.
Khi Pixar công chiếu lần đầu phim hoạt hình ngắn “Tin Toy” vào năm 1988, khán giả đã vô cùng khó chịu với Billy – tạo hình một đứa trẻ bởi kỹ thuật đồ họa cuối thế kỷ 20. Phản ứng của khán giả mạnh mẽ đến mức Pixar sau đó đã tránh việc tạo các nhân vật hình người và chỉ tập trung xây dựng các nhân vật đồ chơi sống động, những chú robot hiếu kỳ, xe cộ biết nói và nhờ đó giành lấy giải Oscar cũng như trái tim khán giả.
Và cho đến ngày nay, thuật ngữ “Thung lũng kỳ quái” vẫn giữ nguyên sự bí ẩn của nó như khi lần đầu được đặt tên vào năm 1970. Nhưng các nhà khoa học đã bắt đầu khám phá sâu hơn về hiện tượng này nhằm tìm kiếm trả lời cho câu hỏi: tại sao các vật thể hình người hoặc các nhân vật ảo hình người lại khiến chúng ta bất an và sợ hãi đến vậy ?
Do các nghiên cứu mới chỉ ở những bước đầu trong việc tìm hiểu hiện tượng này, bạn không nhất thiết phải tin rằng hiện tượng này có thật, cũng như những ảnh hưởng mà nó mang lại.
Uncanny Valley xảy ra khi ta quan sát một tạo vật phi nhân loại mang dáng hình nhân loại, hình dáng nhân loại giúp tạo vật đó cực kỳ thu hút đối với chúng ta. Nhưng, cũng thứ ấy trở nên quá giống người mà lại không hoàn toàn trở thành người thì chúng ta lại cảm thấy sợ hãi. Uncanny Valley chính là thung lũng ngăn cách những thứ cố trở thành con người.
Điều này được nhìn thấy rất rõ ràng ở những con búp bê, người máy, nhân vật 3D… kể cả khi mang hình dạng giống người nhưng với đôi mắt vô hồn, những cử chỉ gượng gạo, giọng nói méo mó của chúng chính là thứ khiến ta đôi khi sợ hãi. Một tạo hình mô phỏng con người nhưng không trọn vẹn.
Nguyên nhân là do chúng quá giống người
Uncanny Valley xuất hiện khi ta quan sát một vật nhân tạo có ngoại hình quá giống người, hoặc chúng thực hiện các hành vi mô phỏng con người. Khi đó, một công tắc tinh thần trong não sẽ được bật và não bộ của người xem sẽ vô thức coi “thứ đó” có khả năng thực sự là một con người. Đây là điều tất yếu xảy ra đối với các vật nhân tạo hình người này và Pixar đã học được bài học đó.
Các nghiên cứu đã cho thấy tất cả mọi người, từ sinh viên đại học cho đến các thổ dân đều có một sự nhạy cảm cực kỳ đối với “thứ” giống hay không giống người. Tuy nhiên thì sự nhạy cảm đó chỉ xuất hiện khi các nhà nghiên cứu cho họ xem những khuôn mặt quen thuộc đối với dân tộc họ.
Khi cho xem một loạt khuôn mặt búp bê và khuôn mặt người được tạo ra bằng phần mềm chỉnh sửa, mọi người nói rằng một khuôn mặt chỉ giống người hơn búp bê nếu nó có ít nhất 65% sự pha trộn mặt người. Mọi người thậm chí còn có thể đánh giá hình dáng của nhân vật dựa vào việc quan sát một con mắt.
Sự tiến hóa đã giúp ta có khả năng phát hiện những điều bất bất thường, kỳ quái dù là nhỏ nhất để tìm ra các dấu hiệu của bệnh tật, các vấn đề về tinh thần hoặc thể chất. Do đó, việc tạo các vật thể hình người này là đi ngược với sự tiến hóa.
Những tác dụng của hiệu ứng
Thế giới ngày nay đã phát triển mà không quan tâm gì về Uncanny Valley. Phần lớn mọi người đều không mong đợi hoặc không mong muốn có cho mình một tình nhân robot, một người phục vụ hoặc một người bạn ảo cùng đồng hành trong cuộc sống của họ. Tuy nhiên thì đã có vài trường hợp mà các thứ nhân tạo này lại có tác dụng hơn người thật.
Các sinh viên y tế thể hiện tốt hơn trong các tình huống khẩn cấp ngoài đời thực nếu họ từng được luyện tập với các vật mô phỏng có hình dạng và cử chỉ như người thật. Các nhà làm phim Hollywood cũng tham vọng sử dụng các tạo vật hình người để thực hiện các cảnh quay có độ nguy hiểm cao cũng như thực hiện các pha hành động điên rồ ngoài đời thực.
Dù trước đó không lâu, hiệu ứng Uncanny Valley là nguyên nhân thất bại của vô số các bộ phim hoạt hình. Song công nghệ ngày càng phát triển và sự đầu tư, trau chuốt cho các tạo hình nhân vật ngày càng hoàn thiện, đến một thời điểm nào đó công nghệ sẽ chạm đến đỉnh cao của nó trong tạo hình kỹ thuật số và hiệu ứng “Thung lũng kỳ quái” sẽ biến mất mãi mãi.
Lời cuối, Uncanny Valley là hiệu ứng chỉ tồn tại ở kỷ nguyên công nghệ và mỗi người chúng ta lại có những phản ứng khác nhau đối với hiệu ứng này. Có người cực kỳ sợ hãi những thứ có hình dáng người – nhưng không phải người ấy, có người lại thấy chúng bình thường. Sau cùng thì, việc hiểu và giảm thiểu hiệu ứng này là vô cùng quan trọng trong kỷ nguyên này, khi tương lai của loài người sẽ cùng đồng hành với các robot, AI trên tất cả mọi lĩnh vực.
Ngoài ra, các bạn có thể tham khảo các bài viết khác trên BlogAnChoi như:
- Học trong khi ngủ, tại sao không?
- Hàng giả có làm ta dối trá hơn?
- 10 bộ phim kinh dị hay, nổi tiếng thế giới trong 5 năm gần đây
Cảm ơn các bạn đã đọc bài, hãy theo dõi BlogAnChoi để đón xem các bài viết khác nhé!
