Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một rối loạn tiêu hóa mãn tính gây ra các triệu chứng như đau bụng, đầy hơi và thay đổi thói quen đi tiêu. Các triệu chứng có thể từ nhẹ đến nặng, xuất hiện rồi biến mất hoặc thay đổi cường độ theo thời gian. Có ba loại hội chứng ruột kích thích chính, được phân loại dựa trên việc một người bị tiêu chảy, táo bón hoặc cả hai. Việc xác định được loại IBS mà bạn mắc phải sẽ giúp kế hoạch điều trị có thể kiểm soát hiệu quả các triệu chứng của bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống của bạn.

Hội chứng ruột kích thích kèm theo tiêu chảy (IBS-D)

Hội chứng ruột kích thích kèm theo tiêu chảy (IBS-D) là dạng hội chứng ruột kích thích phổ biến nhất, ảnh hưởng đến khoảng 40% những người mắc IBS. Tình trạng này liên quan đến các đợt tiêu chảy thường xuyên.

Nguyên nhân chính xác của IBS-D vẫn chưa được xác định mặc dù các nghiên cứu cho thấy những thay đổi trong hệ vi khuẩn đường ruột – hàng nghìn tỷ vi khuẩn, nấm sống trong ruột và giúp tiêu hóa thức ăn – đóng vai trò nhất định.

Hội chứng ruột kích thích kèm theo tiêu chảy (IBS-D) là dạng hội chứng ruột kích thích phổ biến nhất
Hội chứng ruột kích thích kèm theo tiêu chảy (IBS-D) là dạng hội chứng ruột kích thích phổ biến nhất (Ảnh: Internet)

Rối loạn vi khuẩn đường ruột, tình trạng mất cân bằng của hệ vi khuẩn đường ruột, có thể làm thay đổi trục ruột-não – mạng lưới truyền tín hiệu giữa hệ vi khuẩn đường ruột và não. Với IBS-D, sự gián đoạn trong trục ruột-não có thể khiến thức ăn di chuyển qua ruột quá nhanh, dẫn đến tiêu chảy, đau bụng và các triệu chứng khác.

Rối loạn vi khuẩn đường ruột cũng có thể khiến các dây thần kinh trong ruột nhạy cảm hơn và phản ứng quá mức với các hoạt động tiêu hóa bình thường. Do đó, ngay cả chuyển động bình thường của thức ăn hoặc khí qua ruột cũng có thể gây đau và khó chịu ở những người mắc IBS-D.

Triệu chứng

IBS-D có liên quan đến tình trạng tiêu chảy thường xuyên. Khi triệu chứng xuất hiện, tỉ lệ phân lỏng hoặc loãng sẽ chiếm ít nhất 25% trong khi tỉ lệ cứng hoặc vón cục không đến 25%. Các triệu chứng phổ biến khác của IBS-D bao gồm:

  • Cần đi đại tiện đột ngột, cấp bách
  • Cơn đau quặn bụng, thường thuyên giảm sau khi đi đại tiện
  • Chướng bụng và đầy hơi
  • Đại tiện không tự chủ
  • Phân có chất nhầy màu trắng

Những triệu chứng này có thể ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống hàng ngày của bạn, dẫn đến mệt mỏi, lo lắng và trầm cảm. Những người mắc IBS-D cho biết các triệu chứng có thể ảnh hưởng đến năng suất làm việc cùng khả năng tham gia vào các hoạt động và sở thích hàng ngày của họ.

Hội chứng ruột kích thích táo bón (IBS-C)

Hội chứng ruột kích thích kèm táo bón (IBS-C) có liên quan đến tình trạng đi ngoài phân cứng, không thường xuyên. IBS-C phổ biến ở nữ giới hơn là nam giới. Bệnh thường phát triển ở thanh thiếu niên và người trẻ tuổi nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi.

Mặc dù nguyên nhân gây ra IBS-C vẫn chưa được khám phá hoàn toàn nhưng có một số yếu tố được cho là góp phần vào sự phát triển của bệnh. Trong đó, rối loạn vi khuẩn đường ruột (những thay đổi trong hệ vi khuẩn đường ruột) cũng có thể là một yếu tố chính gây ra IBS-C.

IBS-C phổ biến ở nữ giới hơn là nam giới.
IBS-C phổ biến ở nữ giới hơn là nam giới (Ảnh: Internet)

Rối loạn vi khuẩn đường ruột có thể khiến nhu động tiêu hóa chậm hơn, nghĩa là thức ăn và chất thải di chuyển qua ruột chậm hơn bình thường. Sự chuyển động chậm chạp này tạo điều kiện để ruột già hấp thụ nhiều nước hơn từ phân, khiến phân cứng, khô và khó đi ngoài.

Chế độ ăn ít chất xơ cũng có thể góp phần gây ra hội chứng ruột kích thích kèm táo bón. Chất xơ giúp làm đầy phân và thúc đẩy chất thải di chuyển qua ruột. Những người mắc IBS-C thường nhạy cảm hơn với một số loại thực phẩm nhất định như sữa, gluten và thực phẩm nhiều chất béo. Ngay cả một lượng nhỏ những loại thực phẩm này cũng có thể gây kích ứng hệ tiêu hóa, làm trầm trọng thêm tình trạng táo bón ở những người mắc IBS-C.

Triệu chứng

IBS-C gây ra tình trạng táo bón thường xuyên. Khi triệu chứng xuất hiện, hơn 25% phân cứng hoặc vón cục trong khi có ít hơn 25% phân lỏng hoặc loãng. Các triệu chứng phổ biến khác của IBS-C bao gồm:

  • Đau bụng dai dẳng hoặc chuột rút
  • Đầy hơi và chướng bụng nghiêm trọng
  • Rặn khi cố gắng đi tiêu
  • Đi tiêu không thường xuyên, đôi khi ít hơn ba lần một tuần
  • Cảm giác đi tiêu không hết

Mặc dù các triệu chứng của IBS-C có thể cải thiện tạm thời sau khi đi tiêu nhưng để giảm triệu chứng về lâu dài, bạn cần tuân theo phác đồ điều trị của mình.

Hội chứng ruột kích thích có thói quen đi tiêu hỗn hợp (IBS-M)

Những người bị hội chứng ruột kích thích có thói quen đi tiêu hỗn hợp (IBS-M) thường bị tiêu chảy và táo bón cùng lúc. Dạng IBS này thường khó kiểm soát vì các triệu chứng có thể thay đổi bất ngờ. IBS-M ảnh hưởng đến cả nam và nữ như nhau.

IBS-M
IBS-M thường khó kiểm soát vì các triệu chứng có thể thay đổi bất ngờ (Ảnh: Internet)

Mặc dù nguyên nhân gây ra IBS-M vẫn chưa được xác định chính xác nhưng nghiên cứu cho thấy sự mất cân bằng trong hệ vi sinh đường ruột có thể dẫn đến các vấn đề về trục ruột-não. Điều này gây mất cân bằng nhu động ruột, dẫn đến ruột luân phiên giữa việc di chuyển thức ăn quá nhanh (dẫn đến tiêu chảy) và quá chậm (gây táo bón). Sự chuyển động bất thường này làm gián đoạn quá trình tiêu hóa và khiến phân liên tục thay đổi.

Các yếu tố như căng thẳng về mặt cảm xúc và một số loại thực phẩm nhất định có thể kích hoạt hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng của IBS-M.

Triệu chứng

Với IBS-M, các triệu chứng dao động giữa táo bón và tiêu chảy. Khi triệu chứng xuất hiện, hơn 25% phân cứng hoặc vón cục và hơn 25% phân lỏng/loãng. Các triệu chứng phổ biến khác của IBS-M bao gồm:

  • Cơn đau quặn bụng thay đổi về cường độ và vị trí
  • Đầy hơi và chướng bụng, có thể dao động khi phân thay đổi
  • Đôi khi cần đi tiêu gấp, đôi khi gặp khó khăn khi đi tiêu
  • Cảm giác đi tiêu không hết
  • Chất nhầy trong phân
  • Cảm giác no hoặc buồn nôn khó chịu sau khi ăn

Cách nhận biết bạn mắc loại hội chứng ruột kích thích nào

Chẩn đoán hội chứng ruột kích thích và xác định loại IBS của bạn bao gồm việc xem xét kỹ lưỡng tiền sử bệnh và triệu chứng, khám sức khỏe và các xét nghiệm chẩn đoán.

Bác sĩ sử dụng tiêu chuẩn Rome để chẩn đoán IBS. Tiêu chuẩn Rome quy định rằng để được chẩn đoán mắc hội chứng IBS, bạn phải bị đau bụng ít nhất một lần mỗi tuần trong ba tháng gần đây liên quan đến hai hoặc nhiều triệu chứng sau:

  • Liên quan đến việc đại tiện
  • Liên quan đến sự thay đổi về hình dạng (kết cấu) của phân
  • Liên quan đến sự thay đổi tần suất đi ngoài
Chẩn đoán hội chứng ruột kích thích và xác định loại IBS của bạn bao gồm việc xem xét kỹ lưỡng tiền sử bệnh và triệu chứng, khám sức khỏe và các xét nghiệm chẩn đoán
Chẩn đoán hội chứng ruột kích thích và xác định loại IBS của bạn bao gồm việc xem xét kỹ lưỡng tiền sử bệnh và triệu chứng, khám sức khỏe và các xét nghiệm chẩn đoán (Ảnh: Internet)

Xét nghiệm chẩn đoán không phải lúc nào cũng cần thiết để chẩn đoán hội chứng ruột kích thích nhưng bác sĩ chăm sóc sức khỏe của bạn có thể yêu cầu xét nghiệm để loại trừ các tình trạng khác có triệu chứng tương tự như hội chứng IBS. Các xét nghiệm này bao gồm:

  • Xét nghiệm phân: Bao gồm việc phân tích mẫu phân để kiểm tra nhiễm trùng, viêm hoặc sự hiện diện của máu. Xét nghiệm có thể giúp loại trừ bệnh viêm ruột (IBD) hoặc nhiễm trùng đường ruột do vi khuẩn.
  • Xét nghiệm máu: Bác sĩ chăm sóc sức khỏe sẽ lấy máu từ tĩnh mạch và kiểm tra các dấu hiệu viêm, nhiễm trùng hoặc thiếu máu. Các dấu hiệu cụ thể, chẳng hạn như protein phản ứng C (CRP) và số lượng bạch cầu, cho biết tình trạng viêm hoặc nhiễm trùng thường không phổ biến ở hội chứng IBS.
  • Nội soi đại tràng: Bác sĩ chăm sóc sức khỏe sẽ đưa một ống mỏng, mềm có gắn camera nhỏ vào hậu môn để kiểm tra niêm mạc ruột. Xét nghiệm này có thể giúp loại trừ các tình trạng như hội chứng IBD và ung thư đại tràng.
  • Xét nghiệm hơi thở hydro: Xét nghiệm này đo lượng khí hydro trong hơi thở của bạn, có thể xác định tình trạng không dung nạp lactose hoặc tình trạng phát triển quá mức của vi khuẩn đường ruột non (SIBO).
  • Đo áp lực: Xét nghiệm chuyên biệt này đo sức mạnh và sự phối hợp của các cơn co thắt cơ ở đại tràng. Một ống mỏng, mềm dẻo có cảm biến áp suất được đặt bên trong đại tràng để theo dõi mức độ các cơ di chuyển thức ăn qua ruột già.

Các xét nghiệm chẩn đoán không thể chẩn đoán các loại IBS cụ thể, vì vậy, bạn có thể ghi lại nhật ký triệu chứng để giúp bác sĩ có thể xác định loại bạn mắc phải. Nhật ký này phải bao gồm thông tin chi tiết về những điều sau:

  • Tần suất đi ngoài
  • Độ đặc của phân
  • Cảm giác đau hoặc khó chịu bạn gặp phải
  • Chế độ ăn uống, tập thể dục, căng thẳng và mức độ ngủ (để giúp xác định các tác nhân gây ra triệu chứng)

Khi nào nên đến gặp bác sĩ

Hãy đến gặp bác sĩ nếu bạn gặp các triệu chứng IBS dai dẳng. Mặc dù tiêu chảy và táo bón thường là tình trạng phổ biến nhưng nếu chúng kéo dài thì đây có thể là dấu hiệu bạn mắc IBS hoặc một rối loạn tiêu hóa khác.

Nếu bác sĩ chẩn đoán bạn mắc IBS, họ có thể giúp xác định loại cụ thể và lập kế hoạch điều trị để giúp kiểm soát hiệu quả các triệu chứng của bạn.

Các phương pháp điều trị phổ biến cho IBS bao gồm thay đổi chế độ ăn uống, các kỹ thuật kiểm soát căng thẳng và các loại thuốc như thuốc chống tiêu chảy, thuốc kháng cholinergic kiểm soát co thắt ruột hoặc thuốc nhuận tràng để điều trị táo bón. Probiotics hoặc chất bổ sung chất xơ cũng có thể giúp cải thiện hệ vi sinh đường ruột và thúc đẩy nhu động ruột khỏe mạnh.

Một số triệu chứng sau đây là dấu hiệu cảnh báo cho các tình trạng nghiêm trọng hơn cần được chăm sóc y tế kịp thời. Hãy đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt nếu bạn gặp phải:

  • Phân có máu
  • Đau dữ dội hoặc dai dẳng
  • Buồn nôn hoặc nôn
  • Sốt
  • Đau bụng và/hoặc tiêu chảy vào ban đêm
  • Giảm cân bất thường
  • Phòng ngừa IBS

Không phải lúc nào cũng có thể phòng ngừa hội chứng ruột kích thích nhưng một số thay đổi trong lối sống và thói quen ăn uống có thể giúp làm giảm các triệu chứng hoặc ngăn ngừa chúng trở nên trầm trọng hơn:

  • Chế độ ăn cân bằng: Một chế độ ăn với các bữa ăn nhỏ hơn, thường xuyên hơn có thể giúp kiểm soát các triệu chứng của IBS. Bổ sung nhiều chất xơ hòa tan hơn – có trong trái cây, đậu và các sản phẩm yến mạch – có thể cải thiện độ đặc và tần suất của phân. Chế độ ăn ít FODMAP có thể hữu ích. Nó bao gồm việc tránh các loại thực phẩm có nhiều carbohydrate khó tiêu hóa hơn, bao gồm các sản phẩm từ sữa, lúa mì, lúa mạch đen và một số loại trái cây.
  • Kiểm soát căng thẳng: Căng thẳng và đau khổ về mặt tâm lý có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng của IBS. Các kỹ thuật kiểm soát căng thẳng như thiền chánh niệm và các bài tập thở có thể giúp giảm mức độ căng thẳng.
  • Tập thể dục: Hoạt động thể chất thường xuyên có thể hỗ trợ tiêu hóa và giảm mức độ căng thẳng để kiểm soát các triệu chứng của IBS.

Tổng kết

Hội chứng ruột kích thích (IBS) gây đau bụng và thay đổi thói quen đi tiêu. Các phân nhóm của nó là IBS-D (tiêu chảy), IBS-C (táo bón) và IBS-M (cả tiêu chảy và táo bón).

Các phương pháp điều trị sẽ khác nhau tùy theo loại IBS nhưng thường bao gồm thay đổi chế độ ăn uống, thay đổi lối sống và thuốc men. Điều trị hội chứng ruột kích thích có thể giúp giảm tần suất và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Ngoài ra, nếu bạn gặp phải các triệu chứng IBS dai dẳng, cần ghi lại nhật ký về các triệu chứng cùng các tác nhân có thể gây ra bệnh và đến gặp bác sĩ.

Nguồn dịch: The 3 Types of Irritable Bowel Syndrome (IBS) (Lindsay Curtis) – Health

Bạn có thể quan tâm:

Xem thêm

Cognitive Dissonance (Bất hòa nhận thức) là gì?

Bạn đã bao giờ cảm thấy khó chịu khi hành động đi ngược lại niềm tin của mình? Ví dụ, bạn biết rằng ăn khuya không tốt cho sức khỏe nhưng vẫn không thể cưỡng lại món ăn yêu thích? Đó là một dạng của Cognitive Dissonance, hay còn gọi là bất hòa nhận thức. Cognitive Dissonance là một ...
Theo dõi bình luận
Thông báo về
guest
1 Bình luận
Bình chọn nhiều nhất
Mới nhất Cũ nhất
Phản hồi nội tuyến
Xem tất cả bình luận