Đại dịch COVID-19 đã bùng phát dữ dội kể từ khi xuất hiện biến thể Delta. Nhưng còn biến thể Lambda thì sao? Mặc dù chủng virus này đã lưu hành được một thời gian và chưa gây ra làn sóng kinh hoàng như Delta nhưng liệu chúng ta có được phép coi thường?
Trong suốt đại dịch COVID-19, virus SARS-CoV-2 đã sinh ra vô số đột biến: từ biến thể Alpha từng thống trị giai đoạn đầu cho đến chủng Delta đang hoành hành hiện nay.
Nhưng các nhà khoa học giờ đây đã phát hiện thêm một biến thể mới được đặt tên theo thứ tự bảng chữ cái Hy Lạp là Lambda. Câu hỏi là: liệu biến thể này có mang những đặc điểm nguy hiểm khiến cho đại dịch chuyển sang một hướng mới hay không?
Hiện tại Lambda là một “biến thể đáng quan tâm”
Tiến sĩ Benjamin Pinsky, giám đốc Phòng thí nghiệm Virus Lâm sàng tại Đại học Stanford (Mỹ), cho biết: biến thể Lambda được phát hiện lần đầu tiên ở Peru và hiện nay rất đáng quan tâm vì đã lan rộng ở Nam Mỹ. Tuy nhiên ông cũng nói rằng “hiện tại chúng ta vẫn chưa biết liệu đây có phải là thứ sẽ thay thế Delta hay không”.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, mặc dù ngày càng được mọi người biết đến và chú ý nhiều hơn nhưng Lambda chưa được coi là một biến thể “đáng lo ngại” – thuật ngữ đã được dùng để gọi các chủng Alpha, Beta, Gamma và Delta. Thay vì vậy, Lambda đang ở cấp độ thấp hơn được gọi là biến thể “đáng quan tâm” – tức là WHO cho rằng cần phải theo dõi nhưng hiện tại ít gây lo ngại.
Điều đó không có nghĩa là Lambda ít quan trọng hơn dù xét trên khía cạnh nào đi nữa, theo chuyên gia Maria Van Kerkhove, trưởng nhóm kỹ thuật của WHO về COVID-19 cho biết. Đó là vấn đề mà WHO đang tích cực thảo luận và cố gắng thu thập thêm thông tin từ tất cả các nguồn hiện có.
Theo Van Kerkhove, biến thể Lambda chứa một số đột biến trong protein gai, có một số chỗ mất axit amin và có vài đặc điểm đáng chú ý, vì bất kỳ thay đổi nào của virus đều có khả năng ảnh hưởng đến tác dụng của vaccine.
Cho đến nay, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh tật Mỹ (CDC) chưa gọi Lambda là một biến thể đáng quan tâm hay đáng lo ngại ở Mỹ, và các trường hợp nhiễm Lambda không được theo dõi công khai trên trang web của cơ quan này.
Biến thể Lambda có đặc điểm gì khác so với các biến thể còn lại?
Theo tiến sĩ Pinsky, một trong những lý do khiến Lambda gây chú ý là nó mang một đột biến được gọi là L452Q, tương tự như một đột biến có tên L452R đã được tìm thấy trong biến thể Delta và “biến thể California”, hay còn gọi là biến thể Epsilon. Khi tiếp xúc với hệ miễn dịch của người đã tiêm vaccine COVID-19, sự hiện diện của đột biến L452R đã được chứng minh là làm giảm 3 lần hiệu quả của các kháng thể ngăn chặn virus xâm nhập vào tế bào.
Tuy nhiên tin tốt là các loại vaccine cho đến nay vẫn có hiệu quả trong việc giảm nguy cơ mắc bệnh nặng và tử vong, ngay cả đối với các biến thể mang đột biến này như Delta.
Tiến sĩ Anthony Fauci, chuyên gia hàng đầu về bệnh truyền nhiễm của chính phủ Mỹ, đã nêu ra các dữ liệu cho thấy các loại vaccine được phép sử dụng ở Mỹ là Pfizer-BioNTech, Moderna và Johnson & Johnson đều có bằng chứng về hiệu quả lâm sàng đối với biến thể Delta .
Tiến sĩ Fauci cũng cho biết rằng vẫn có những trường hợp bị nhiễm virus dù đã tiêm chủng, vì không có loại vaccine nào hiệu quả 100%. Nhưng các trường hợp này hầu như không dẫn đến bệnh nặng hoặc tử vong.
Một nghiên cứu được thực hiện tại Nam Phi và các nước lân cận với sự tham gia của khoảng 478.000 nhân viên y tế đã cho thấy hiệu quả thực tế của vaccine Johnson & Johnson chống lại biến thể Delta: khả năng bảo vệ khỏi tử vong là 91-96% và chống nhập viện là 71%.
Cũng theo tiến sĩ Fauci, các nghiên cứu khác đã thống kê được trong số các ca nhiễm sau khi tiêm chủng đầy đủ thì mức độ bệnh nhẹ là 96%, trung bình 3%, nặng dưới 0,05% và tử vong dưới 0,05%.
Mặc dù hiện nay chưa xuất hiện biến thể nào có khả năng làm mất tác dụng của vaccine một cách đáng kể, nhưng tiến sĩ Pinsky cho biết không thể loại trừ khả năng này: “Chúng ta cần chuẩn bị cho khả năng virus có thể đột biến để tránh được các loại vaccine hiện có. Nhưng công nghệ vaccine mới nhất đang hứa hẹn rằng vaccine có thể được cập nhật nhanh chóng để giải quyết những biến đổi của coronavirus”.
Lambda có thể vượt lên thay thế Delta hay không?
Các chuyên gia cho biết hiện không có nhiều dữ liệu cho thấy Lambda sẽ thay thế Delta để trở thành chủng virus chiếm ưu thế ở Mỹ.
Tiến sĩ Pinsky nói: “Tôi không nghĩ có bằng chứng vào thời điểm hiện tại cho thấy đây sẽ là loại virus tránh được hệ miễn dịch của chúng ta”. Tuy nhiên ông vẫn cho rằng cần phải thận trọng với biến thể này.
Cho đến nay, các dữ liệu cho thấy Lambda vẫn chưa phổ biến rộng rãi như Delta. Theo Bộ Y tế Công cộng của Mỹ, có ít nhất 152 trường hợp nhiễm biến thể Lambda được ghi nhận ở bang California (số liệu cập nhật đến ngày 13/8). Trong khi đó Delta đã gây ra số ca nhiễm gấp 69 lần con số đó, mặc dù nó xuất hiện ở bang này sau Lambda vài tháng.
Mặc dù không phải tất cả các trường hợp mắc COVID-19 đều được giải trình tự gene để xác định biến thể virus, nhưng tất cả các dữ kiện cho đến nay đều cho thấy Delta là chủng chiếm ưu thế nhất ở Mỹ. Theo CDC ước tính, biến thể này gây ra khoảng 98% số ca nhiễm COVID-19 của cả nước, tính đến hiện nay.
Sự thống trị của Delta cho thấy các biến thể của virus có khả năng thay đổi nhanh và nhiều như thế nào trong thời gian tương đối ngắn. Chủng gốc gây ra các ca nhiễm đầu tiên ở Mỹ về cơ bản đã tuyệt chủng trên khắp đất nước. Biến thể Alpha lần đầu tiên được phát hiện ở Vương quốc Anh và cũng có khả năng lây lan nhanh chiếm khoảng 70% số ca nhiễm ở Mỹ vào tháng 5, nhưng đã giảm xuống dưới 1% ở hiện tại.
Trong số 152 ca nhiễm Lambda đã được phát hiện ở bang California cho đến nay, có 88 trường hợp được xác định vào tháng 4. Kể từ đó, số ca mắc biến thể này được xác định mỗi tháng đã giảm mạnh: chỉ còn 43 ca vào tháng 5, 8 ca vào tháng 6 và 2 ca trong tháng 7, theo số liệu từ các quan chức y tế của bang.
Mối quan tâm đặc biệt của các chuyên gia y tế công cộng hiện nay là liệu Delta cuối cùng có thể bị “soán ngôi” bởi các biến thể khác như Lambda hay không. Chuyên gia Van Kerkhove cho biết họ đang theo dõi mức độ lưu hành của nó mạnh đến đâu, tức là có thể lây nhiễm cho bao nhiêu người sau khi ca nhiễm được phát hiện.
Mời bạn xem thêm những bài viết liên quan của BlogAnChoi:
- Biến thể Delta có gì đặc biệt? Vì sao Delta làm COVID-19 bùng phát dữ dội?
- Vaccine COVID-19 của Moderna có thể bảo vệ chống lại biến thể Delta
Hãy đón xem BlogAnChoi mỗi ngày để nhận được nhiều thông tin thú vị cho cuộc sống bạn nhé!
