Theo Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ, có khoảng 30 triệu người tại Hoa Kỳ mắc chứng ngưng thở khi ngủ, tuy nhiên chỉ khoảng 20% trong số đó được chẩn đoán và điều trị. Điều này có nghĩa là hàng triệu người vẫn đang âm thầm sống chung với tình trạng này mà không hề hay biết – một điều đáng lo ngại khi ngưng thở khi ngủ có thể dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho sức khỏe như tăng nguy cơ đau tim, suy giảm trí nhớ, trầm cảm và tiểu đường loại 2. Nếu bạn nghi ngờ mình mắc chứng ngưng thở khi ngủ, điều quan trọng là đi khám bác sĩ càng sớm càng tốt. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ về triệu chứng, nguyên nhân, các loại ngưng thở khi ngủ, tác động đối với cơ thể cũng như phương pháp điều trị phổ biến hiện nay.
Ngưng thở khi ngủ là gì?
Ngưng thở khi ngủ là một rối loạn giấc ngủ, trong đó hơi thở của bạn bị gián đoạn nhiều lần trong khi ngủ. Cụ thể, bạn có thể ngừng thở trong vài giây đến vài chục giây – và điều này có thể lặp đi lặp lại hàng trăm lần mỗi đêm.
Tình trạng này thường xuất hiện do các nguyên nhân như đường thở bị tắc nghẽn, lưỡi hoặc amidan to, béo phì hoặc các vấn đề y tế như bệnh tim, bệnh phổi. Nếu không được phát hiện và điều trị, ngưng thở khi ngủ có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, từ huyết áp cao cho đến bệnh tim, trầm cảm và rối loạn tiêu hóa.
Triệu chứng nhận biết ngưng thở khi ngủ
Vì xảy ra khi bạn đang ngủ, nhiều người không hề nhận ra mình mắc chứng ngưng thở khi ngủ. Tuy nhiên, có một số dấu hiệu đặc trưng mà bạn hoặc người ngủ cùng có thể nhận thấy:
- Ngáy to: Khi đường thở hẹp lại, luồng không khí đi qua cổ họng sẽ khiến mô rung lên và phát ra tiếng ngáy.
- Hơi thở ngừng và bắt đầu đột ngột: Có thể bạn không nhận thấy nhưng người bên cạnh có thể thấy bạn “nín thở” trong vài giây rồi thở lại.
- Thở hổn hển, nghẹn thở hoặc khịt mũi trong giấc ngủ: Đây là cách cơ thể phản ứng khi thiếu oxy.
- Dậy với cảm giác mệt mỏi: Dù ngủ đủ 7–8 tiếng, bạn vẫn có thể cảm thấy uể oải, vì giấc ngủ bị gián đoạn.
- Miệng khô khi thức dậy: Do thở bằng miệng suốt đêm để bù cho việc khó thở bằng mũi.
- Thức dậy nhiều lần để đi tiểu: Còn gọi là tiểu đêm – một dấu hiệu phổ biến khác.
- Khó tập trung: Thiếu ngủ làm giảm khả năng tư duy và làm việc hiệu quả.
- Tâm trạng cáu kỉnh, dễ bực bội: Ngủ không ngon cũng ảnh hưởng đến cảm xúc hàng ngày.
- Lo âu và trầm cảm: Căng thẳng mãn tính do rối loạn giấc ngủ có thể làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề tâm lý.
Phân loại chứng ngưng thở khi ngủ
Ngưng thở khi ngủ được chia thành hai loại chính, mỗi loại có cơ chế và nguyên nhân khác nhau:
Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA)
Đây là loại phổ biến nhất. Tình trạng này xảy ra khi mô mềm ở cổ họng sụp xuống, làm tắc đường thở khi ngủ. Hậu quả là không khí không thể lưu thông, gây ra tiếng ngáy, nghẹt thở và gián đoạn hơi thở.
Nguyên nhân phổ biến:
- Béo phì hoặc cổ dày
- Amidan hoặc lưỡi to
- Rối loạn nội tiết hoặc chuyển hóa
- Hút thuốc
- Tiền sử gia đình có người mắc OSA
- Bệnh tim, thận, tuyến giáp
Ngưng thở khi ngủ trung ương (CSA)
Khác với OSA, CSA xảy ra do não không gửi tín hiệu đúng đến cơ hô hấp, khiến hơi thở trở nên nông, không đều hoặc ngừng lại.
Nguyên nhân có thể bao gồm:
- Suy tim
- Đột quỵ
- Bệnh thận mạn tính
- Tác dụng phụ của thuốc (thuốc ngủ, thuốc giảm đau opioid)
- Sống ở nơi có độ cao lớn
Ngưng thở khi ngủ ảnh hưởng đến sức khỏe như thế nào?
Chứng ngưng thở khi ngủ không chỉ ảnh hưởng đến giấc ngủ mà còn gây hại cho nhiều cơ quan trong cơ thể, đặc biệt nếu không được kiểm soát kịp thời.
Các bệnh tim mạch
Khi bạn ngừng thở, lượng oxy trong máu giảm và cơ thể tiết ra hormone căng thẳng – dẫn đến tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim, bệnh mạch vành và suy tim. Ngoài ra, chất lượng giấc ngủ kém cũng góp phần làm tăng rủi ro tim mạch.
Mệt mỏi mãn tính
Do bị đánh thức liên tục trong đêm, bạn sẽ không có được giấc ngủ sâu và phục hồi, dẫn đến mệt mỏi kéo dài. Mệt mỏi mãn tính làm giảm khả năng tập trung, tăng nguy cơ tai nạn giao thông và ảnh hưởng đến hệ miễn dịch.
Tiểu đường loại 2
Ngưng thở khi ngủ làm giảm oxy và tăng kháng insulin – hai yếu tố góp phần phát triển bệnh tiểu đường loại 2. Thực tế, hơn một nửa người mắc tiểu đường loại 2 cũng bị OSA.
Bệnh gan
OSA có liên quan đến sự phát triển của bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) – một tình trạng tích tụ mỡ trong gan. Nếu không được kiểm soát, NAFLD có thể dẫn đến xơ gan và suy gan.
Các yếu tố nguy cơ gây ngưng thở khi ngủ
Một số yếu tố nhất định có thể làm tăng khả năng mắc ngưng thở khi ngủ, bao gồm:
- Tuổi tác: Tình trạng này phổ biến hơn ở người lớn tuổi, đặc biệt là sau 60 tuổi.
- Giới tính: Nam giới có nguy cơ cao hơn nhưng phụ nữ sau mãn kinh cũng dễ mắc.
- Bệnh lý nền: Người mắc bệnh tim, tuyến giáp, tiểu đường, hen suyễn hoặc cao huyết áp có nguy cơ cao hơn.
- Thừa cân, béo phì: Mỡ tích tụ quanh cổ làm hẹp đường thở.
- Di truyền: Nếu trong gia đình có người mắc OSA, nguy cơ của bạn cũng cao hơn.
- Lối sống thiếu lành mạnh: Hút thuốc và uống rượu làm yếu cơ hô hấp và tăng viêm đường thở.
- Mang thai hoặc mãn kinh: Ở phụ nữ, thay đổi nội tiết tố cũng là một yếu tố góp phần.
Lưu ý: Ngay cả khi bạn không có các yếu tố nguy cơ điển hình, bạn vẫn có thể mắc chứng ngưng thở khi ngủ. Phụ nữ trẻ, người gầy hoặc người có lối sống lành mạnh vẫn có thể bị bỏ sót khi chẩn đoán.
Chẩn đoán và điều trị ngưng thở khi ngủ
Làm thế nào để chẩn đoán?
Nếu bạn nghi ngờ mình mắc chứng ngưng thở khi ngủ, bác sĩ sẽ bắt đầu bằng việc khai thác tiền sử bệnh và khám lâm sàng. Sau đó, bạn có thể được chỉ định thực hiện:
- Nghiên cứu giấc ngủ (Polysomnography): Theo dõi nhịp thở, nồng độ oxy, nhịp tim, hoạt động não, chuyển động cơ thể trong suốt một đêm ngủ.
- Thiết bị đo giấc ngủ tại nhà: Dành cho trường hợp nghi ngờ ngưng thở khi ngủ mức độ trung bình đến nặng. Dù tiện lợi nhưng kết quả có thể kém chính xác hơn so với nghiên cứu trong phòng lab.
Các phương pháp điều trị phổ biến
Sau khi được chẩn đoán, bác sĩ sẽ đưa ra phương án điều trị tùy theo mức độ và loại ngưng thở khi ngủ bạn đang gặp phải:
Máy CPAP (Continuous Positive Airway Pressure)
Đây là phương pháp điều trị phổ biến nhất cho OSA. CPAP giữ đường thở luôn mở bằng cách cung cấp luồng không khí liên tục thông qua mặt nạ mũi hoặc mặt nạ miệng khi bạn ngủ.
Máy BiPAP và ASV
Dành cho ngưng thở khi ngủ trung ương hoặc phức tạp hơn. BiPAP (Bi-level Positive Airway Pressure) cung cấp áp lực không khí hai chiều, còn ASV (Adaptive Servo-Ventilation) thích ứng theo nhịp thở của người bệnh.
Thiết bị hỗ trợ trong miệng
Đây là dụng cụ đeo ban đêm do nha sĩ thiết kế, có tác dụng đẩy hàm dưới ra trước, giúp đường thở mở rộng. Dễ sử dụng, phù hợp cho trường hợp nhẹ đến trung bình nhưng có thể gây đau hàm hoặc khô miệng.
Thay đổi lối sống
Giảm cân, bỏ thuốc lá, hạn chế rượu và luyện tập thể thao đều đặn có thể giúp cải thiện triệu chứng rõ rệt. Ngủ nghiêng thay vì nằm ngửa cũng hỗ trợ duy trì đường thở thông thoáng.
Phẫu thuật
Nếu các biện pháp không hiệu quả, bác sĩ có thể đề xuất phẫu thuật để loại bỏ mô chặn đường thở (như amidan, vách ngăn lệch), hoặc sử dụng các thiết bị cấy ghép để hỗ trợ hô hấp khi ngủ.
Lời kết
Chứng ngưng thở khi ngủ không chỉ là rối loạn giấc ngủ đơn thuần mà còn là nguyên nhân tiềm ẩn gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Việc phát hiện và điều trị kịp thời sẽ giúp bạn cải thiện chất lượng giấc ngủ, giảm nguy cơ mắc bệnh mạn tính và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Nếu bạn thường xuyên cảm thấy mệt mỏi vào ban ngày, ngáy to hoặc nhận thấy những biểu hiện bất thường trong giấc ngủ – đừng ngần ngại gặp bác sĩ. Một bước kiểm tra nhỏ hôm nay có thể giúp bạn bảo vệ sức khỏe lâu dài về sau.
Bạn có thể quan tâm:
Các bạn có thể giúp mình rất nhiều bằng cách đóng góp ý kiến và phản hồi chân thành về bài viết, và mình sẽ rất cảm kích và biết ơn về điều đó.