Ho là phản xạ tự nhiên giúp cơ thể bảo vệ đường hô hấp khỏi các chất kích thích như khói bụi, vi khuẩn hoặc các tác nhân gây dị ứng. Trong đó, ho khan là tình trạng khá phổ biến. Khác với ho có đờm, ho khan không tiết ra chất nhầy. Người bệnh thường cảm thấy ngứa hoặc rát ở cổ họng, dẫn đến cơn ho dai dẳng, gây khó chịu kéo dài nếu không được xử lý đúng cách. Phần lớn các trường hợp ho khan là tạm thời và tự khỏi sau vài ngày đến vài tuần. Tuy nhiên, nếu tình trạng kéo dài, rất có thể đây là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Vậy đâu là nguyên nhân gây ho khan? Khi nào cần đi khám và làm sao để điều trị hiệu quả? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây.
Nguyên nhân gây ho khan thường gặp
Ho khan là tình trạng ho không kèm theo đờm hay chất nhầy, thường gây cảm giác ngứa rát và khó chịu ở cổ họng. Đây là phản xạ tự nhiên của cơ thể nhằm làm sạch đường thở khỏi các chất kích thích như bụi, khói hoặc vi khuẩn. Tuy nhiên, trong trường hợp ho khan kéo dài, đây có thể đây là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe tiềm ẩn.
Ho khan có thể do nhiều yếu tố khác nhau gây ra, từ các bệnh nhẹ như cảm lạnh thông thường cho đến những tình trạng nghiêm trọng hơn cần điều trị chuyên sâu. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến:
Nhiễm trùng đường hô hấp trên
Các bệnh như cảm lạnh, cúm hoặc COVID-19 thường khởi phát bằng ho khan. Ngay cả sau khi các triệu chứng chính đã khỏi, ho vẫn có thể tiếp tục kéo dài vài tuần do đường thở vẫn còn bị kích ứng hoặc viêm nhẹ. Đây là phản ứng lành tính và thường tự hết theo thời gian.
Dị ứng
Nếu bạn bị dị ứng với phấn hoa, bụi nhà, lông động vật hoặc nấm mốc, cơ thể sẽ phản ứng bằng cách kích hoạt hệ miễn dịch, gây viêm và kích ứng đường thở. Hệ quả là cơn ho khan dai dẳng kèm theo các triệu chứng như hắt hơi, sổ mũi, ngứa mắt và nghẹt mũi.
Hen suyễn
Hen suyễn là bệnh mãn tính gây viêm và co thắt đường thở. Ở một số người, triệu chứng nổi bật nhất là ho khan, đặc biệt vào ban đêm, khi tiếp xúc với không khí lạnh, sau khi tập thể dục hoặc khi tiếp xúc với các chất gây dị ứng.
Trào ngược axit (GERD)
Trong bệnh trào ngược dạ dày thực quản, axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản và thậm chí đến cổ họng, gây kích ứng và dẫn đến ho khan kéo dài – thường xảy ra sau khi ăn hoặc khi nằm ngủ. Đây là một nguyên nhân khá phổ biến nhưng dễ bị bỏ qua.
Chất kích thích từ môi trường
Tiếp xúc với khói thuốc lá, ô nhiễm không khí, bụi mịn, hóa chất hoặc mùi hương mạnh có thể gây kích ứng lớp niêm mạc đường thở, dẫn đến phản xạ ho khan để “đẩy” các tác nhân gây hại ra khỏi cơ thể.
Chảy dịch mũi sau
Khi bị cảm lạnh, dị ứng hoặc viêm xoang, dịch nhầy từ mũi có thể chảy ngược xuống cổ họng, gây cảm giác vướng víu, ngứa rát và kích thích cơn ho – thường xuất hiện vào ban đêm hoặc khi nằm.
Tác dụng phụ của thuốc
Một số loại thuốc, đặc biệt là thuốc ức chế men chuyển (ACE inhibitors) dùng trong điều trị huyết áp cao, có thể gây ho khan kéo dài. Nếu bạn đang dùng thuốc và bắt đầu bị ho, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để đổi thuốc nếu cần.
Triệu chứng của ho khan
Ho khan thường được mô tả là cơn ho không có đờm, âm thanh khàn khàn, gây cảm giác khó chịu ở cổ họng. Người bệnh thường mô tả cảm giác như:
- Ngứa hoặc rát cổ họng
- Liên tục muốn hắng giọng
- Cổ họng khô, đau nhẹ hoặc nóng rát
- Cảm giác như có vật cản trong cổ, đôi khi gọi là “dị vật cổ họng”
Tùy theo nguyên nhân gây ho, cơn ho có thể trở nên nặng hơn trong các tình huống như:
- Trời lạnh hoặc không khí quá khô
- Khi nằm xuống, đặc biệt vào ban đêm
- Sau khi vận động mạnh hoặc tập thể dục
- Khi tiếp xúc với khói, bụi, mùi hóa chất, nước hoa
Các phương pháp điều trị ho khan
Điều trị ho khan hiệu quả nhất là xác định đúng nguyên nhân và xử lý triệt để. Một số phương pháp phổ biến bao gồm:
Trị liệu theo nguyên nhân
- Trào ngược dạ dày (GERD): Dùng thuốc giảm axit như PPI hoặc chẹn H2, ăn nhẹ bữa tối, tránh nằm ngay sau ăn và kê cao đầu khi ngủ.
- Dị ứng: Sử dụng thuốc kháng histamin, thuốc xịt mũi chứa corticosteroid hoặc thuốc thông mũi để làm giảm phản ứng dị ứng.
- Hen suyễn: Dùng thuốc giãn phế quản và thuốc corticoid dạng hít để kiểm soát tình trạng viêm đường thở.
- Nhiễm trùng đường hô hấp: Trong hầu hết trường hợp do virus, chỉ cần nghỉ ngơi, uống đủ nước và chăm sóc tại nhà là đủ – không cần dùng kháng sinh.
Chăm sóc tại nhà giúp làm dịu ho khan
Dù nguyên nhân là gì, các biện pháp sau có thể giúp bạn cảm thấy dễ chịu hơn trong quá trình hồi phục:
- Uống nhiều nước để giữ ẩm cho cổ họng và làm dịu cảm giác ngứa rát
- Ngậm kẹo ngậm ho hoặc viên ngậm thảo dược để giảm phản xạ ho
- Uống trà gừng, nước ấm với mật ong hoặc súp nóng để làm dịu cổ họng
- Sử dụng máy tạo ẩm nếu không khí trong nhà quá khô
- Tránh các tác nhân kích ứng như khói thuốc, mùi nồng, bụi mịn
Khi nào bạn nên đi khám bác sĩ?
Hầu hết các cơn ho khan đều nhẹ và có thể tự hết. Tuy nhiên, bạn cần đến cơ sở y tế nếu:
- Ho kéo dài hơn 3 tuần mà không thuyên giảm
- Cơn ho kèm theo sốt, khó thở, tức ngực
- Xuất hiện đờm màu vàng, xanh hoặc ho ra máu
- Bị sụt cân, chán ăn, mệt mỏi kéo dài không rõ nguyên nhân
Những dấu hiệu này có thể cho thấy tình trạng nghiêm trọng hơn như viêm phổi, lao, ung thư phổi hoặc các bệnh lý tim mạch.
Giải đáp một số câu hỏi thường gặp
Vì sao ho khan kéo dài dù đã hết cảm?
Cơ thể vẫn cần thời gian để hồi phục sau khi bị viêm đường hô hấp. Ho khan kéo dài có thể là dấu hiệu đường thở chưa lành hẳn. Tuy nhiên, nếu ho kéo dài quá ba tuần, nên kiểm tra xem có phải do dị ứng, hen suyễn hoặc trào ngược axit không.
Làm sao để nhận biết ho nghiêm trọng?
Nếu ho kèm sốt, khó thở, ho ra máu hoặc đờm bất thường, bạn nên đi khám ngay. Đó có thể là dấu hiệu của bệnh lý nghiêm trọng cần được điều trị sớm.
Có cách nào tự làm dịu ho khan tại nhà không?
Có. Bạn có thể uống nước ấm, ngậm mật ong, xông hơi với nước nóng, dùng máy tạo độ ẩm và tránh các tác nhân kích ứng. Những cách này thường giúp giảm ho rõ rệt nếu không do nguyên nhân bệnh lý nghiêm trọng.
Tổng kết
Ho khan là một phản xạ bảo vệ tự nhiên của cơ thể nhưng nếu kéo dài, nó có thể ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống. Việc hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết các triệu chứng đi kèm và có phương pháp điều trị phù hợp sẽ giúp bạn kiểm soát và làm dịu cơn ho hiệu quả.
Đừng chủ quan với những cơn ho kéo dài. Nếu các biện pháp tại nhà không cải thiện sau vài tuần hoặc ho kèm theo dấu hiệu bất thường, hãy đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Nguồn tham khảo/dịch: Dry Cough: Causes, Symptoms, and Solutions (Lindsay Curtis) – Health
Bạn có thể quan tâm:
Hãy để lại một bình luận thật xinh xắn để mình biết bạn đã đọc bài viết này nhé!