Bạn biết gì về Thời kì Khai Sáng tại châu Âu thế kỉ 17-18? Nếu còn mông lung, hãy cùng BlogAnChoi tìm hiểu 10 thông tin rất cơ bản nhưng không phải ai cũng biết về thời kì này nhé.
- 1. Không chỉ giới hạn ở Pháp
- 2. Thời kỳ Khai Sáng mang lại nền khoa học hiện đại
- 3. Thời kỳ Khai Sáng phát triển từ cuộc Cải cách Tin Lành và thời Phục hưng Ý
- 4. Khai Sáng không phải là nguyên nhân duy nhất của Cách mạng Pháp
- 5. Thời kỳ Khai Sáng gần như đã thay đổi lịch Pháp
- 6. Napoléon đã thiết lập các cuộc cải cách Khai Sáng ở Pháp
- 7. Thời kỳ Khai Sáng không chấm dứt chế độ nô lệ
- 8. Thời kỳ Khai Sáng đã truyền cảm hứng cho Cách mạng Mỹ
- 9. Thời kỳ Khai Sáng làm nảy sinh tiểu thuyết
- 10. Thời kỳ Khai Sáng không chỉ là thời đại của lý trí
1. Không chỉ giới hạn ở Pháp
Mặc dù các nhà tư tưởng có ảnh hưởng nhất của Thời kỳ Khai Sáng như René Descartes, M. de Voltaire, Jean-Jacques Rousseau, Nam tước de Montesquieu là người Pháp, nhưng Thời kỳ Khai sáng không phải là hiện tượng độc nhất của Pháp. Thay vì tỏa ra từ Paris, phong trào này lại phát triển đồng thời và đôi khi một cách tự chủ ở các khu vực khác nhau của Châu Âu.
Ở Anh có nhà kinh tế học Adam Smith, tác giả cuốn sách ủng hộ tư bản The Wealth of Nations (1776). Ở Bắc Mỹ, Benjamin Franklin và Thomas Jefferson đã đưa những lý tưởng khai sáng vào cuộc đấu tranh giành độc lập và cai trị dân chủ của Mỹ trong những năm 1770 và 1780. Và từ ngôi nhà lâu đời của mình ở Königsberg (nay là Kaliningrad), triết gia người Đức Immanuel Kant đã xây dựng nên tư tưởng các quy tắc đạo đức áp dụng cho mọi thành viên trong xã hội, dù họ là người thuộc tầng lớp nào.
2. Thời kỳ Khai Sáng mang lại nền khoa học hiện đại
Nguyên tắc thống nhất các nhà tư tưởng Khai Sáng từ các quốc gia khác nhau là chủ nghĩa duy lý, chủ nghĩa kinh nghiệm, chủ nghĩa hoài nghi và chủ nghĩa chủ quan -cũng chính là những nguyên tắc hướng dẫn các nhà nghiên cứu và học giả đương đại ngày nay. Chủ nghĩa duy lý cho rằng kiến thức phải đạt được thông qua lý trí hơn là cảm xúc hay đức tin,; chủ nghĩa kinh nghiệm và chủ nghĩa hoài nghi nhắc nhở phải đặt câu hỏi về mọi thứ và mọi người, chủ nghĩa chủ quan là sự thừa nhận rằng sự thật thường phụ thuộc vào quan điểm của chính mình.
Bản chất của nghiên cứu khoa học thời hiện đại có thể bắt nguồn từ các triết gia thời kỳ Khai Sáng như Descartes (qua đời năm 1650). Descartes đã tạo ra cụm từ mang tính biểu tượng “cogito, ergo sum” – “Tôi tư duy, do đó tôi tồn tại” và nguyên tắc chấp nhận mệnh đề chỉ đúng nếu không thể chứng minh chúng sai. Ngày nay, các dự án nghiên cứu từ cấp trung học cơ sở đến đại học đều xoay quanh “giả thuyết vô hiệu”, cố gắng bác bỏ giả thuyết cho rằng không có sự khác biệt giữa hai biến số.
3. Thời kỳ Khai Sáng phát triển từ cuộc Cải cách Tin Lành và thời Phục hưng Ý
Louis XIV – đầu tư vào nghệ thuật và văn hóa để gây ấn tượng với các quốc gia châu Âu khác – đã đưa các nhà sáng tạo và trí thức đến Paris. Cuộc Cải cách Tin lành – một cuộc nổi dậy chống lại Giáo hội Công giáo La Mã và các học thuyết của nó – phản đối quan niệm lâu đời cho rằng các vị vua có được quyền lực trần thế từ Chúa.
Cuộc cách mạng khoa học thế kỷ 16 và đầu thế kỷ 17 là sản phẩm của Cải cách, cũng góp phần vào thời kỳ Khai Sáng thông qua những khám phá bác bỏ niềm tin phổ biến như trái đất là trung tâm của hệ mặt trời.
Thời kỳ Khai Sáng tồn tại nhờ vào thời kỳ Phục hưng, ngoài việc đổi mới các phong cách nghệ thuật đã chết từ lâu thì còn làm sống lại mối quan tâm đến các văn bản cổ điển từ các cuộc đối thoại của Plato đến triết học cộng hòa của La Mã cổ đại.
4. Khai Sáng không phải là nguyên nhân duy nhất của Cách mạng Pháp
Về mặt kỹ thuật, tình trạng bất ổn dân sự ở Pháp bắt đầu từ các vấn đề tiền tệ: nợ tích lũy do xung đột quốc tế như Cách mạng Mỹ và kế hoạch tăng thuế của vua Louis XVI. Tuy nhiên, hình thức của tình trạng bất ổn này chắc chắn là kết quả của những ý tưởng được đưa ra trong thời kỳ Khai Sáng. Những người biểu tình không chỉ nổi dậy chống lại nhà vua của họ mà còn chống lại hệ thống chính trị mà ông đại diện.
5. Thời kỳ Khai Sáng gần như đã thay đổi lịch Pháp
Như trong mọi phong trào nghệ thuật, triết học hoặc chính trị khác, đều có những người ủng hộ phong trào Khai Sáng mong muốn thực hiện các nguyên tắc của nó đến mức cực đoan.
Ở Pháp, những người ủng hộ như vậy bao gồm Ủy ban An toàn Công cộng, được thành lập vào năm 1793 để bảo vệ Cách mạng khỏi những kẻ thù trong và ngoài nước. Được hỗ trợ bởi lưỡi máy chém, Ủy ban này đã thực hiện các chính sách từ cấp tiến đến vô nghĩa. Ví dụ như tìm cách thay thế Cơ đốc giáo bằng Giáo phái Đấng Tối cao – một tổ chức chuyên tôn thờ ý tưởng về Chúa, chứ không phải là một vị thần cụ thể.
Các nhà cách mạng thậm chí còn thay đổi lịch Pháp khi muốn các tuần kéo dài 10 ngày thay vì bảy ngày, một năm bắt đầu vào ngày 22 tháng 9 để tránh trùng với các hiệp hội Cơ đốc giáo.
6. Napoléon đã thiết lập các cuộc cải cách Khai Sáng ở Pháp
Napoléon Bonaparte đã làm nhiều việc cho Cách mạng và thời kì Khai Sáng hơn Ủy ban An toàn Công cộng. Ông đã sử dụng quyền lực tuyệt đối của mình để thông qua những cải cách sâu rộng trong những hoàn cảnh dân chủ hơn.
Trong 15 năm trị vì, Napoléon đã cho Pháp hệ thống tư pháp, ngân hàng trung ương và hệ thống giáo dục trung học. Ông đã thay thế chế độ chuyên quyền cũ bằng một bộ máy quan liêu có tổ chức và trọng dụng nhân tài, bãi bỏ chế độ phong kiến thời trung cổ, thực hiện quyền tự do tôn giáo và đưa ra sự bình đẳng trước pháp luật thông qua Bộ luật Napoléon – những khía cạnh vẫn được ghi vào hiến pháp châu Âu cho đến ngày nay.
Tuy nhiên, trong nỗ lực mở rộng đế quốc Pháp ra toàn cầu, Napoléon cũng khôi phục chế độ nô lệ ở vùng Caribe vào năm 1802 và từ chối quyền bình đẳng cho người da màu.
7. Thời kỳ Khai Sáng không chấm dứt chế độ nô lệ
Một quan niệm sai lầm phổ biến về thời kỳ Khai Sáng là phong trào này đã giúp chấm dứt tình trạng nô lệ ở các thuộc địa châu Âu. Mặc dù thời kỳ Khai Sáng diễn ra không lâu trước khi một số quốc gia châu Âu bãi bỏ chế độ nô lệ, bắt đầu từ Đan Mạch vào năm 1803, nhưng mối liên hệ giữa hai sự kiện vẫn rất mơ hồ.
Trong khi một số nhà tư tưởng giác ngộ phản đối chế độ nô lệ, thì những người khác lại cố gắng cổ vũ nó. Những nhà tư tưởng như Rousseau và Locke lập luận rằng các quyền bất khả xâm phạm của con người vượt qua màu da, khiến chế độ nô lệ trở nên phi tự nhiên và không thể tha thứ, nhưng nhiều người cùng thời với họ lại ủng hộ quyền lực tối cao của người da trắng cũng như hệ thống phân cấp chủng tộc.
8. Thời kỳ Khai Sáng đã truyền cảm hứng cho Cách mạng Mỹ
Phong trào Khai Sáng có tác động sâu sắc đến chính phủ Hoa Kỳ. Ảnh hưởng này hiện diện trong Tuyên ngôn Độc lập năm 1776, trong đó xác định quyền sống, quyền tự do và mưu cầu hạnh phúc là những quyền cơ bản của con người.
Những quyền này và sự phân chia quyền lực được nêu trong văn bản Tinh thần của pháp luật năm 1748 đã được ghi rõ hơn trong Hiến pháp Hoa Kỳ. Đất nước non trẻ này đã áp dụng những tư tưởng trái ngược nhau của thời kỳ Khai Sáng đối với bình đẳng chủng tộc, tầng lớp địa chủ ca ngợi Khế ước xã hội của Rousseau trong khi không áp dụng nó cho bất kỳ ai không phải da trắng.
9. Thời kỳ Khai Sáng làm nảy sinh tiểu thuyết
Trước những năm 1700, tiểu thuyết thường tồn tại dưới hình thức thơ ca và sân khấu. Mặc dù cuốn tiểu thuyết châu Âu đầu tiên – tác phẩm kinh điển Don Quixote năm 1605 của Miguel de Cervantes – có trước thời kỳ Khai Sáng hơn một thế kỷ, nhưng các nhà tư tưởng đã giúp thể loại kém phát triển này thành một hình thức văn học hấp dẫn mà chúng ta biết và yêu thích ngày nay.
Một số đặc điểm xác định tiểu thuyết hiện đại – trải nghiệm cá nhân, các mức độ khác nhau của chủ nghĩa hiện thực và phê bình xã hội, nhấn mạnh vào đối thoại – bắt nguồn từ thời kỳ Khai Sáng. Một ví dụ điển hình về cuốn tiểu thuyết khai sáng nguyên mẫu là Candide của Voltaire xuất bản vào năm 1759.
10. Thời kỳ Khai Sáng không chỉ là thời đại của lý trí
Một quan niệm sai lầm phổ biến khác về Khai Sáng là phong trào này chấp nhận logic và lý trí nhưng phải trả giá bằng niềm đam mê và cảm xúc. Tính hợp lý lạnh lùng và có tính toán của thời kỳ Khai Sáng cuối cùng đã nhường chỗ cho chủ nghĩa lãng mạn, một phong trào coi trọng mọi thứ mà thời Khai Sáng coi là đương nhiên, bao gồm tham vọng, tình cảm và vẻ đẹp siêu phàm của thiên nhiên.
Đó là một cách giải thích hấp dẫn và dễ hiểu về quá khứ, nhưng không hoàn toàn chính xác. Thời kỳ Khai Sáng đa dạng và phức tạp hơn những gì người ta đánh giá, với nhiều nhà tư tưởng nhận ra giá trị và lợi ích của trí tưởng tượng và sự thể hiện.
Bạn có thể đọc thêm:
Hãy để lại ý kiến của bạn dưới phần bình luận nha!