Trong làn sóng của cách mạng công nghiệp 4.0, không chỉ có robot, trí tuệ nhân tạo, blockchain cùng với tiền ảo, tài sản ảo cũng là những xu hướng lớn đang nổi lên và được thảo luận sôi nổi bởi giới chức các nước và doanh nghiệp. Tuy nhiên, việc quản lý và tạo hành lang pháp lý như thế nào cho sự phát triển này hiện vẫn còn nhiều quan điểm và cách tiếp cận khác nhau.
1. Pháp lý, hành lang pháp lý và tầm quan trọng của nó
Pháp lý là những khía cạnh, phương diện khác nhau của đời sống pháp luật của một quốc gia. Pháp lý chỉ những lí lẽ, lẽ phải theo pháp luật, giá trị pháp lí bắt nguồn từ một sự việc, hiện tượng xã hội. Pháp lý phải liên quan đến hệ thống các quy phạm pháp luật. Điều này có nghĩa là mọi lý lẽ, cơ sở hay căn cứ đều dựa vào pháp luật. Không có các quy phạm pháp luật thì không thể nói đến cái “lí lẽ” hay không thể chứng minh tính đúng sai, được phép hay không được phép. Pháp lý hay các lý lẽ của pháp luật chính là cơ sở của lý luận, là sự vận dụng, áp dụng có khoa học về pháp luật, về phương pháp nghiên cứu một cách có hệ thống. Với ý nghĩa này, pháp lý được xem là hệ quả tất yếu của pháp luật. Pháp lý là cơ sở hình thành nên pháp luật hoặc các khía cạnh liên quan đến pháp luật.
Hành lang pháp lý có vai trò vô cùng quan trọng trong đời sống xã hội của mọi thời đại. Hành lang pháp lý là công cụ điều chỉnh các quan hệ xã hội, là phương tiện không thể thiếu để duy trì, bảo vệ trật tự xã hội, tạo điều kiện định hướng cho sự phát triển của xã hội. Hành lang pháp lý là nhân tố điều chỉnh các quan hệ xã hội, luôn tác động và ảnh hưởng rất lớn đến các quan hệ nói chung, các yếu tố thượng tầng kiến trúc cũng như các yếu tố của cơ sở hạ tầng. Mức độ tác động và ảnh hưởng của hành lang pháp lý đối với mỗi quan hệ xã hội, đối tượng khác nhau thì sẽ khác nhau. Chính vì vậy, hành lang pháp lý sẽ quyết định sự phát triển của mọi sự vật, hiện tượng, các mối quan hệ xã hội và giảm thiểu được các tranh chấp giữ các bên khi tham gia bàn luận hoặc tiến hành một công việc có liên quan đến sự vật, hiện tượng hay mối quan hệ đó.
2. Blockchain – công nghệ tiềm năng ưu việt của Cách mạng 4.0
Nhắc đến Blockchain, hầu hết ai cũng sẽ mặc định là tiền mã hóa hoặc ngược lại, nhắc đến mã hóa thì ai cũng sẽ tự động hiểu đó là Blockchain. Nhưng sự thật trên thực tế không phải như vậy, Blockchain không phải tiền mã hóa, và đó là hai khái niệm riêng biệt và thể hoán đổi cho nhau.
Blockchain là gì?
Blockchain là một nền tảng được hình thành trong cách mạng 4.0, là công nghệ chuỗi – khối cho phép truyền tải dữ liệu một cách an toàn dựa trên hệ thống mã hóa vô cùng phức tạp, là công nghệ được thiết kế để chống gian lận và thay đổi dữ liệu.
Blockchain hiện tại có 4 phiên bản
- Blockchain 1.0: được ứng dựng vào trao đổi tiền tệ, thanh toán, phần lớn ứng dụng chính là tiền mã hóa. Chính vì vậy mà nhiều người lầm tưởng BTC hay các loại tiền mã hóa khác và Blockchain là một
- Blockchain 2.0: được ứng dụng vào tài chính và thị trường, xử lý tài chính và ngân hàng, các tài sản được xử lý bao gồm cổ phiếu, chi phiếu, nợ, quyền sở hữu hoặc bất cứ thỏa thuận nào liên quan đến thỏa thuận hay hợp đồng
- Blockchain 3.0: thiết kế và giám sát hoạt động, được áp dụng vào các lĩnh vực giáo dục, chính trị, y tế, nghệ thuật…
- Blockchain 4.0: phiên bản mới nhất của Blockchain, cung cấp môi trường định hướng doanh nghiệp, phục vụ việc tạo và chạy các ứng dụng, khẳng định vị trí hàng đầu của công nghệ
Các đặc điểm nổi bật và đặc thù của Blockchain có thể kể đến, không một tổ chức, cá nhân có thể dùng công nghệ nào có thể làm giả dữ liệu, thay thế hay phá hủy Blockchain; tất cả các dữ liệu trong Blockchain không thể sửa và được lưu trữ mãi mãi; thông tin, dữ liệu trong Blockchain được phân tán và giữ an toàn tuyệt đối; tuyệt đố minh bạch, ai cũng có thể theo dõi hoặc thống kê dữ liệu và lịch sử được lưu trữ trong blockchain.
Vì là thiết kế để chống gian lận, không thể đánh cắp và thay đổi dữ liệu, công nghệ Blockchain cho phép thực hiện trao đổi tài sản, thực hiện giao dịch không cần sự chứng kiến của bên thứ ba và không dựa trên sự tin tưởng. Blockchain là nền tảng cho sự ra đời của các hợp đồng thông minh.
Như vậy, tiền mã hóa được hình thành trên cơ sở dữ liệu của công nghệ Blockchain nên không thể nói Bitcoin hay tiền mã hóa là Blockchain. Blockchain là nền tảng công nghệ mới đầy tiềm năng có thể ứng dụng vào nhiều lĩnh vực khác.
3. Khung pháp lý liên quan đến công nghệ Blockchain
- Liechtenstein
Liechtenstein là một trong số ít các quốc gia thông qua các qui định về tiền điện tử và công nghệ chuỗi khối. Liechtenstein nhìn nhận Blockchain đóng vai trò quan trọng cho nhiều ứng dụng kinh tế, không chỉ bao gồm giao dịch thanh toán mà còn nhiều giải pháp tài chính rộng hơn. Adrian Hasler- Thủ tướng Liechtenstein cho rằng: “ Tiền mã hóa chỉ đại diện một phần nhỏ ứng dụng của công nghệ chuỗi khối Blockchain”, và Luật Blockchain- Blockchain Act được công bố tại diễn đàn tài chính ngày 21-3-2018
- Thụy Sĩ
Thụy Sĩ tiên phong trong lĩnh vực Blockchain, và thành phố Zug là nơi khởi đầu một số công ty về công nghệ Blockchain và cung cấp chính sách thuế linh hoạt và vững chắc.
Tháng 9 năm 2020, Quốc hội thông qua một khuôn khổ qui định mở rộng cho tiền điện tử và công nghệ Blockchain trong nước. Broker AG được thành lập với tư cách chủ sở hữu giấy phép FINMA trong việc mở rộng lĩnh vực giao dịch tiền điện tử được qui định tại Thụy Sĩ. Cung cấp sự hỗ trợ hợp pháp cho viẹc giáo dịch chứng khoán tiền điện tử cũng như giao dịch tiền điện tử khác.
- Trung Quốc
Tại Trung Quốc, nhân tố Blockchian tại nên sự bùng nổ trong lĩnh vực gây quỹ và đầu cơ tài chính. Năm 2019, Quốc hội Trung Quốc thông qua luật mới về mã hóa, đánh dấu bước đầu cơ bản cho việc ra mắt tiền kĩ thuật số.Luật mã hóa được ban hành tại Trung Quốc nhằm mụac đích chuẩn hóa ứng dựng và quản lý mật mã, thúc đảy sự phát triển kinh doanh mật mã,, đảm bảo an toàn an ninh không gian mạng và thông tin, cải thiện trình độ quản lý mật mã được chuẩn hóa và hợp pháp hóa. Luật có hiệu lực từ ngay 01/01/2020
Trước đó, Chủ tịch Tập Cận Bình đã nêu quan điểm về việc nên đẩy mạnh, đẩy nhanh sự phát triển của công nghệ Chuỗi khối Blockchain. Các chuyên gia tại Trung cũng nhận định rằng, ngoài tiền điện tử, công nghệ Blockchain có thể giải quyết nhiều vấn đề, lĩnh vực khác trong thế giới thực
- Hoa Kì
Mỗi bang của Hoa Kì lại có một cách nhìn và ban hành đạo luật về công nghệ Blockchain khác nhau
Bang Delawere
Thống đốc bang đã kí đạo luật SB69, sửa đổi và cho phép các doanh nghiệp được sử dụng mạng và cơ sở dữ liệu điện tử bao gồm công nghệ sổ cái phân tán, lưu trữ và duy trì tất cả các hồ sơ doanh nghiệp và gửi thông báo cho các cổ đông. Do vậy , các doanh nghiệp Delawere có thể sử dụng công nghệ Blockchain để duy trì các sổ cái cổ phiếu. Đạo luật cũng nó rõ ràng về vấn đề, cac doanh nghiệp sử dụng công nghiệp Blockchain phải có khả năng chuyển đổi các bản ghi dạng mã hóa sang dạng giấy để dễ dàng kiểm soát
Bang Vermont
Thống đốc bang kí đạo luật SB135 liên quan đến công nghệ Blockchain, yêu cầu trung tâm cải cách luật pháp của Trường luật Vermont, bộ trưởng phát triển thương mại và cộng đồng
Vermont và bộ trưởng Bộ Tư pháp Vermont xây dựng báo cáo gửi đại hội đồng Bang Vermont đánh giá việc phát triển ứng dựng tài chính công nghệ Blockchain.
Bang Arizona
Thông qua đạo luật HB2417 chính thức công nhận những chữ kí và hợp đồng điện tử được đảm bảo qua Blockchain. Đạo luật định nghĩa công nghệ Bloclchain như một công nghệ sổ cái phân tán trong đó dữ liệu trên sổ cái được bảo vệ bằng mật mã, không thể thay đổi, có thể kiểm tra và cung cấp độ chính xác và không cần kiểm duyệt.
HB2417 sửa đổi Luật Giao dịch điện tử Arizona ( AETA), bản ghi điện tử , chữ kí điện tử trên hợp đồng và hợp đồng thông minh được đảm bảo thông qua công nghệ Blockchain và được sử dụng cho các giao dịch liên quan đến giao dịch hàng hóa, thuê… được coi là hồ sơ điện tử và được thi hành qua AETA. Đạo luật qui định cụ thể một hợp đồng thông minh là một chương trình dựa trên dự kiện đầu vào được chạy trên sổ cái công nghệ Blockchain và có thể hướng việc chuyển giao tài khoản trên sổ cái đó.
Như vậy, Đạo luật HB2417 cho phép các hợp đồng thông minhvaf các chữ kí số thông qua Blockchain và có cùng hiệu lực pháp lí, tính hợp lệ và khả năng thực thi như các bản sao giấy của chúng
Bang Nevada
Bang Nevada cho ban hành đạo luật SB 398 đưa khuôn khổ cho việc sử dụng và thực thi công nghệ Blockchain trong các hợp đồng, cũng như chữ kí trong các bản ghi điện tử, SB398 công nhận những tài liệu thông qua Blockchain như một bản ghi điện tử đáp ứng nhu cầu như đối với một bản ghi hoặc chữ kí trên giấy trong những trường hợp cụ thể, đó là bước tiến xa hơn so với HB2417, đã ban đến chế thuế và cấp phép liên quan đến Blockchain. Bên cạnh đó, đạo luật cấm chính quyền địa phương áp đặt thuế hoặc phí dịch vụ Blockchain, cấm việc yêu cầu chứng nhận, phép hoặc cấp phép sử dụng Blockchain hay áp đặt yêu cầu với việc sử dụng công nghệ Blockchain.
Bang Wyoming
Tháng 2 năm 2018, 2/5 dự luật về Blockchain được Hạ viện Wyoming thông qua và gửi đến Thượng viện. Trong đó kể đến Dự luật HB19 đòi hỏi giấy phép cho các chuyên gia và doanh nghiệp sử dụng công nghệ Blockchain, dự luật HB70 miễn trừ các mã token Blockchain khỏi các qui định trong chứng khoán truyền thống, nếu đáp ứng truyền thống qui định, token Blockchain không cần phân loại chứng khoán và không cần được đăng kí như một loại chứng khoán trong tiểu bang
Như vậy, có thể thấy, Hoa Kì là quốc gia có nhiều đạo luật qui định về tính pháp lý cho công nghệ Blockchain nhưng những qui định chưa thực sự cụ thể và chưa có qui định cấp quốc gia cho Blockchain.
- Việt Nam
Việt Nam chưa có hành lang pháp lý rõ ràng cho công nghệ Blockchain, các nhà quản lý, các chuyên gia công nghệ và doanh nghiệp (DN) tại Diễn đàn Blockchain 2018 cho rằng Việt Nam là quốc gia có tài nguyên nhân sự và nhân lực kỹ thuật cao đáp ứng được xu thế phát triển Blockchain (công nghệ chuỗi khối), tuy nhiên, những vướng mắc về khung pháp lý đã cản trở công nghệ này nhanh chóng được áp dụng vào thực tế, thậm chí làm mất nguồn nhân lực sang các thị trường cạnh tranh khác.
1-4-2020, Bộ Tư pháp thông báo với báo chí về các báo cáo số 70/BC-BTP ngày 23-3-2020 của Bộ Tư pháp trình Thủ tướng Chính phủ về về việc rà soát khuôn khổ pháp lý liên quan đến đời sống ứng dụng công nghệ Blockchain vào việc phát triển các vụ, sản phẩm. Báo cáo gồm những nội dung quan trọng: Tổng quan về công nghệ và quản trị trên nền tảng công nghệ Blockchain; thực tiễn ứng dụng và phát triển các sản phẩm, dịch vụ dựa trên nền tảng công nghệ Blockchain và kinh nghiệm quản lý của một số quốc gia trên thế giới, thực tiễn và một số vấn đề pháp lý của việc ứng dụng , phát triển một số sản phẩm dịch vụ trên nền tảng công nghệ Blockchain ở Việt Nam và định hướng xây dựng, hoàn thiện chính sách, pháp luật và một số đề xuất.
Trên cơ sở phân tích các vấn đề công nghệ và kinh nghiệm của các nước trên thế giới cũng như Việt Nam, báo cáo khẳng định các vướng mắc bất cạp về ứng dụng phát triển các sản phẩm dịch vụ dựa trên công nghệ Blockchain chủ yếu tập trung ở 2 vấn đề: Một là, các vướng mắc pháp lý liên quan chủ yếu từ sự chưa rõ ràng, chưa có khung pháp lý liên quan huy động vốn qua việc phát hành tài sản mã hóa, tiền mã hóa và việc vận hành sàn giao dịch tài sản mã hóa, tiền mã hóa; hai là, Bộ Tư pháp cho rằng chưa có hệ sinh thái khuyến khích ứng dụng phát triển công nghệ Blockchain,trong đó có các cơ quan nhà nước chưa thực sự tiên phong trong ứng dụng công nghệ Blockchain trong quản lý nhà nước hay cung cấp dịch vụ công.
Ngày 16-12-2020, Thủ tướng đã có Quyết định 2117/QĐ-TTg ban hành các danh mục công nghệ ưu tiên nghiên cứu, phát triển và ứng dụng để chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, trong đó có công nghệ chuỗi khối Blockchain, đề xuất hoàn thành khung pháp lý cho các sản phẩm, dịch vụ được phát triển trên nền tảng Blockchain.
Như vậy có thể thấy, hiện tại chưa có lời giải tối ưu nào cho một số vấn đề liên quan đến công nghệ Blockchain. Bởi chính tính ưu việt và minh bạch của Blockchain lại vô tình trở thành vấn đề trở ngại hay nhược điểm của chính nó trong việc xây dựng một hành lang pháp lý cụ thể. Như vấn đề Blockchain là mạng lưới công cộng, khó có thể ấn định được ai là người chịu trách nghiệm cho việc lưu trữ và bảo vệ dữ liệu.
Điều đó có nghĩa tất cả các bên tham gia vào dữ liệu phân tán Blockchain đều có thể truy cập và xem thông tin, vì thế vấn đề bảo vệ dữ liệu quan trọng và bảo mật thông tin cá nhân không thể được đảm bảo. Hay về vấn đề hợp đồng thông minh, trong Blockchain, toàn bộ các thông tin và các điều khoản trong hợp đồng đều được dịch sang ngôn ngữ lập trình, điều này thực sự phức tạp và không thể tránh khỏi những lúc mã code có thể bị lỗi, và bởi hợp đồng thông minh được kí kết và thực hiện không thông qua bên thứ ba nên khi xảy ra lỗi thì việc sử dụng pháp luật để giải quyết các vấn đề trong hợp đồng là điều rất khó khăn.
Một số bài viết liên quan bạn có thể tham khảo:
- Công nghệ blockchain là gì, và được ứng dụng trong các lĩnh vực khác nhau ra sao?
- Top 10 đồng tiền ảo giá rẻ nhưng đầy tiềm năng ở hiện tại và trong tương lai
Hi vọng sau bài viết này, BlogAnChoi đã đem lại cho bạn đọc nhiều thông tin hữu ích về công nghệ Blockchain. Đừng quên theo dõi chuyên mục Công nghệ của BlogAnChoi để cập nhật thêm nhiều thông tin hữu ích mới nhé!
