Hội chứng ăn đêm (Night Eating Syndrome): Kẻ phá giấc ngủ và đánh cắp vóc dáng của bạn

Bạn đã bao giờ bị cơn đói buộc phải rời khỏi giường vào nửa đêm và tìm kiếm một món ăn nhanh? Dù đó là một chiếc bánh mì nhỏ, một ly sữa hay cả một bữa ăn nhẹ, cảm giác không thể cưỡng lại việc ăn vào ban đêm đôi khi không chỉ đơn thuần là một thói quen xấu. Đối với một số người, điều này có thể là dấu hiệu của Night Eating Syndrome (NES) – Hội chứng ăn đêm, một rối loạn ăn uống không thể xem nhẹ. Hội chứng ăn đêm không chỉ đơn giản là việc thỉnh thoảng thức dậy và ăn uống. Những người mắc hội chứng này thường phải đối mặt với việc mất kiểm soát lượng thức ăn vào ban đêm và cảm giác thèm ăn mạnh mẽ, kèm theo tình trạng mất ngủ hoặc khó ngủ. NES có thể ảnh hưởng tiêu cực đến cả sức khỏe thể chất và tinh thần của người mắc, gây ra nhiều vấn đề về cân nặng, tâm lý và cả chất lượng cuộc sống.

Định nghĩa và triệu chứng của hội chứng ăn đêm (Night Eating Syndrome)

Định nghĩa

Hội chứng ăn đêm – Night Eating Syndrome (NES), là một rối loạn ăn uống đặc trưng bởi thói quen tiêu thụ lượng lớn thực phẩm vào ban đêm hoặc sau bữa tối. Người mắc NES thường có xu hướng ăn uống trong trạng thái không thể kiểm soát, đặc biệt là khi thức dậy vào giữa đêm. Không giống như việc ăn nhẹ bình thường vào buổi tối, NES là một hội chứng có ảnh hưởng nghiêm trọng đến cả sức khỏe thể chất và tinh thần.

Hội chứng này được phân loại là một rối loạn ăn uống vì nó đi kèm với nhiều yếu tố liên quan đến tâm lý và sinh lý, đặc biệt liên quan đến các vấn đề về mất cân bằng hormone, rối loạn nhịp sinh học và căng thẳng tâm lý. NES có liên hệ mật thiết với mất ngủ và nhiều khi cũng đi kèm với các rối loạn giấc ngủ khác, gây ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống của người mắc.

NES không phải là một hiện tượng hiếm gặp. Theo một số nghiên cứu, hội chứng này có thể ảnh hưởng từ 1.5% đến 3% dân số, với tỷ lệ mắc cao hơn ở những người bị căng thẳng, trầm cảm và rối loạn giấc ngủ. Đáng lo ngại hơn, nhiều người có thể mắc hội chứng này mà không nhận ra, dẫn đến các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn không được điều trị kịp thời.

Triệu chứng

• Tiêu thụ một lượng lớn thực phẩm vào ban đêm: Một trong những triệu chứng đặc trưng của NES là việc tiêu thụ nhiều calo sau bữa tối hoặc thậm chí sau nửa đêm. Người mắc hội chứng này thường có xu hướng không cảm thấy đói vào ban ngày nhưng lại thèm ăn mãnh liệt vào ban đêm. Thực phẩm họ lựa chọn thường là những món giàu calo, đường hoặc chất béo.
• Thức dậy giữa đêm để ăn: Người mắc NES thường thức dậy giữa đêm với cảm giác không thể ngủ lại được nếu không ăn. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến giấc ngủ mà còn khiến họ cảm thấy mệt mỏi và thiếu năng lượng vào ngày hôm sau.
• Mất ngủ hoặc khó ngủ nếu không ăn: Một triệu chứng khác là tình trạng khó ngủ nếu không ăn trước hoặc trong khi đi ngủ. Điều này tạo ra một vòng luẩn quẩn khi người mắc hội chứng NES cảm thấy khó chịu và bồn chồn, buộc phải ăn để có thể ngủ.
• Cảm giác tội lỗi hoặc xấu hổ sau khi ăn đêm: Người mắc NES thường cảm thấy xấu hổ, tội lỗi sau khi ăn đêm nhưng không thể kiểm soát được hành vi này. Họ có thể cố gắng che giấu thói quen ăn uống này với người thân hoặc bạn bè, gây ra cảm giác cô lập và tổn thương tâm lý.
• Không cảm thấy đói vào buổi sáng: Những người bị NES thường không có cảm giác thèm ăn vào buổi sáng, dẫn đến việc bỏ qua bữa sáng, khiến lượng calo chính trong ngày tập trung vào buổi tối và ban đêm.

Mối quan hệ giữa NES và rối loạn giấc ngủ:

Một điểm nổi bật của hội chứng NES là nó có sự liên kết chặt chẽ với các vấn đề giấc ngủ. Người mắc NES thường bị mất ngủ hoặc giấc ngủ không đủ chất lượng. Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng NES có thể là kết quả của sự gián đoạn nhịp sinh học – hệ thống điều chỉnh chu kỳ ngủ và ăn uống của cơ thể.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ của hội chứng ăn đêm

Nguyên nhân tiềm ẩn của hội chứng ăn đêm

Hội chứng Ăn đêm (NES) có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau, từ sinh lý học đến tâm lý học. Dưới đây là một số nguyên nhân chính được các nhà khoa học và chuyên gia y tế cho rằng có thể gây ra NES:

• Mất cân bằng hormone: Một trong những nguyên nhân chủ yếu của NES là sự mất cân bằng hormone, đặc biệt là các hormone liên quan đến cảm giác đói, no và giấc ngủ. Các nghiên cứu chỉ ra rằng những người mắc NES thường có mức hormone melatonin (hormone điều hòa giấc ngủ) thấp vào ban đêm, trong khi đó hormone leptin (hormone báo hiệu cảm giác no) cũng bị suy giảm. Điều này khiến họ cảm thấy đói và không thể ngủ ngon nếu không ăn.
• Rối loạn nhịp sinh học: Nhịp sinh học là chu kỳ 24 giờ của cơ thể, điều chỉnh giấc ngủ và các hành vi sinh học khác như ăn uống. Ở những người mắc NES, nhịp sinh học có thể bị rối loạn, khiến họ có xu hướng ăn uống vào những thời điểm không hợp lý, đặc biệt là vào ban đêm. Sự xáo trộn này có thể bắt nguồn từ những thay đổi về công việc, lối sống hoặc thói quen ngủ không điều độ.
• Căng thẳng và lo âu: Căng thẳng và lo âu cũng là những yếu tố tâm lý góp phần gây ra NES. Khi đối mặt với các tình huống căng thẳng, cơ thể có thể phản ứng bằng cách kích thích cảm giác thèm ăn để tìm kiếm sự thoải mái. Nhiều người mắc hội chứng NES báo cáo rằng họ thường ăn đêm để giảm bớt căng thẳng hoặc nỗi lo âu, dẫn đến việc ăn uống không kiểm soát.
• Trầm cảm và rối loạn tâm lý: Trầm cảm cũng có mối liên hệ mạnh mẽ với hội chứng NES. Nhiều người mắc NES đồng thời bị trầm cảm hoặc các rối loạn tâm lý khác. Trong một số trường hợp, NES có thể là cách cơ thể tìm kiếm niềm vui ngắn hạn để giảm bớt cảm giác buồn bã hoặc trống rỗng. Tuy nhiên, hành vi này lại có xu hướng khiến tình trạng tâm lý tồi tệ hơn, tạo ra một vòng luẩn quẩn.

Yếu tố nguy cơ dẫn đến hội chứng ăn đêm

Ngoài những nguyên nhân tiềm ẩn, một số yếu tố nguy cơ cũng có thể làm tăng khả năng mắc NES ở một số đối tượng nhất định:

• Rối loạn giấc ngủ: Những người có vấn đề về giấc ngủ, chẳng hạn như mất ngủ hoặc ngưng thở khi ngủ, thường có nguy cơ cao mắc NES. Khi giấc ngủ bị gián đoạn, cơ thể có thể bị thúc đẩy tìm kiếm năng lượng từ thức ăn để bù đắp cho sự thiếu hụt giấc ngủ.
• Tiền sử rối loạn ăn uống: Những người đã từng mắc các rối loạn ăn uống khác, như chứng ăn vô độ (binge eating disorder) hoặc biếng ăn tâm lý (anorexia), cũng có nguy cơ cao phát triển hội chứng NES. Cơ thể và tâm lý của họ thường đã có sự xáo trộn trong cách tiếp cận ăn uống, làm tăng nguy cơ rối loạn về ăn uống vào ban đêm.
• Căng thẳng trong cuộc sống hàng ngày: Những người đối mặt với căng thẳng liên tục trong cuộc sống hàng ngày như áp lực công việc, các mối quan hệ không ổn định, hoặc khó khăn tài chính,…thường có xu hướng mắc NES. Căng thẳng kéo dài có thể dẫn đến tình trạng ăn đêm để giải tỏa tâm lý.
• Thay đổi lối sống hoặc công việc: Các yếu tố như làm việc ca đêm, thay đổi múi giờ khi đi du lịch, hoặc thói quen sinh hoạt không điều độ cũng có thể dẫn đến sự rối loạn nhịp sinh học, từ đó làm tăng nguy cơ mắc NES.

Ảnh hưởng của hội chứng ăn đêm đến sức khỏe

Hội chứng ăn đêm không chỉ ảnh hưởng đến thói quen ăn uống mà còn gây ra những tác động tiêu cực lâu dài đối với sức khỏe thể chất và tinh thần của người mắc. Dưới đây là những ảnh hưởng chính mà NES có thể gây ra:

Ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất

• Tăng cân không kiểm soát: Một trong những hậu quả dễ nhận thấy nhất của hội chứng NES là tăng cân không kiểm soát. Vì phần lớn lượng calo được tiêu thụ vào ban đêm, khi cơ thể ít hoạt động và tiêu thụ năng lượng thấp hơn, việc này dễ dẫn đến tích tụ mỡ thừa. Ngoài ra, thói quen ăn uống không điều độ làm rối loạn quá trình trao đổi chất và tạo ra các vấn đề về cân nặng.
• Nguy cơ béo phì: Tăng cân kéo dài có thể dẫn đến béo phì, một tình trạng làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm khác như bệnh tim mạch, đột quỵ và tiểu đường loại 2. Béo phì cũng khiến cơ thể phải chịu áp lực nhiều hơn, làm suy giảm hệ miễn dịch và khiến người mắc dễ bị bệnh tật.
• Tiểu đường loại 2: Ăn uống vào ban đêm, đặc biệt là các thực phẩm giàu đường và calo, có thể làm tăng đột biến lượng đường trong máu, làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường loại 2. Tiểu đường không kiểm soát sẽ dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng khác, ảnh hưởng đến các cơ quan quan trọng như tim, thận và mắt.
• Rối loạn tiêu hóa: Việc tiêu thụ lượng lớn thức ăn vào ban đêm gây khó khăn cho quá trình tiêu hóa. Cơ thể cần thời gian để tiêu hóa thức ăn, và nếu bạn ăn ngay trước khi đi ngủ, dạ dày sẽ không thể hoạt động hiệu quả. Điều này dễ dẫn đến các vấn đề về rối loạn tiêu hóa, trào ngược dạ dày thực quản và cảm giác khó chịu vào buổi sáng.
• Chất lượng giấc ngủ giảm: NES thường đi kèm với mất ngủ hoặc gián đoạn giấc ngủ. Khi thức dậy giữa đêm để ăn, chu kỳ giấc ngủ tự nhiên bị phá vỡ, khiến cơ thể không thể đạt được giai đoạn giấc ngủ sâu cần thiết để phục hồi và tái tạo năng lượng. Điều này gây mệt mỏi và suy giảm tinh thần vào ngày hôm sau.

Ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống

• Hiệu suất công việc giảm: Sự thiếu ngủ và ăn uống không điều độ vào ban đêm ảnh hưởng lớn đến khả năng tập trung và làm việc hiệu quả trong ngày. Những người mắc NES thường cảm thấy mệt mỏi, thiếu năng lượng và không thể hoàn thành tốt các nhiệm vụ công việc. Điều này có thể dẫn đến sự giảm sút trong hiệu suất làm việc và ảnh hưởng đến các mối quan hệ xã hội.
• Cô lập xã hội: Một số người mắc NES có xu hướng che giấu thói quen ăn đêm của mình, từ đó dần dần rơi vào trạng thái cô lập xã hội. Họ có thể tránh các buổi giao lưu với bạn bè hoặc gia đình vì cảm giác xấu hổ về thói quen ăn uống và cân nặng của mình. Điều này tạo ra một vòng luẩn quẩn, khi càng cô lập, họ càng có xu hướng ăn đêm nhiều hơn để tự an ủi tinh thần.

Chẩn đoán và điều trị hội chứng ăn đêm

Chẩn đoán hội chứng ăn đêm

Chẩn đoán hội chứng ăn đêm đòi hỏi sự kết hợp giữa đánh giá y tế và tâm lý. Để xác định một người có mắc NES hay không, các chuyên gia y tế thường sử dụng các tiêu chuẩn chẩn đoán cụ thể dựa trên các triệu chứng và thói quen ăn uống.

• Thói quen ăn đêm lặp lại: Một trong những tiêu chí quan trọng nhất để chẩn đoán NES là thói quen ăn uống sau bữa tối hoặc trong khi thức dậy vào ban đêm. Người mắc NES thường tiêu thụ ít nhất 25% lượng calo hàng ngày sau bữa tối và tiếp tục ăn nhẹ vào ban đêm.
• Mất ngủ hoặc thức dậy để ăn: Người mắc NES thường không thể ngủ ngon nếu không ăn. Mất ngủ hoặc thức dậy giữa đêm để ăn là một triệu chứng quan trọng khác trong quá trình chẩn đoán.
• Cảm giác mất kiểm soát: Những người mắc NES thường cảm thấy không thể kiểm soát được việc ăn uống của mình vào ban đêm và cảm giác này thường kèm theo cảm giác tội lỗi, xấu hổ, hoặc căng thẳng.
• Không thèm ăn vào buổi sáng: Một dấu hiệu phổ biến khác của NES là sự thiếu cảm giác thèm ăn vào buổi sáng. Người mắc NES thường bỏ bữa sáng hoặc ăn rất ít, nhưng lượng calo tiêu thụ tăng dần trong ngày và tập trung vào buổi tối.
• Không liên quan đến các rối loạn ăn uống khác: Chẩn đoán NES yêu cầu phải loại trừ các rối loạn ăn uống khác như chứng ăn vô độ (binge eating), trong đó người bệnh ăn một lượng lớn thức ăn trong một khoảng thời gian ngắn.

Điều trị hội chứng ăn đêm

Điều trị NES yêu cầu sự kết hợp giữa can thiệp hành vi, trị liệu tâm lý và đôi khi là thuốc để điều chỉnh thói quen ăn uống và giấc ngủ. Việc điều trị NES cần được thực hiện theo từng trường hợp cụ thể dựa trên nguyên nhân và mức độ của hội chứng.

Trị liệu nhận thức hành vi (CBT)

Trị liệu hành vi nhận thức (CBT) là một trong những phương pháp điều trị hiệu quả nhất cho NES. CBT giúp người bệnh nhận thức được các suy nghĩ và cảm xúc tiêu cực liên quan đến ăn uống và giấc ngủ, từ đó thay đổi hành vi và thói quen. Các mục tiêu chính của CBT trong điều trị NES bao gồm:

• Xác định và thay đổi thói quen ăn uống ban đêm: Người bệnh sẽ học cách nhận diện các tình huống và cảm xúc dẫn đến việc ăn đêm, từ đó thay đổi thói quen phản xạ này.
• Tạo lập thói quen ăn uống lành mạnh: CBT khuyến khích người bệnh xây dựng chế độ ăn uống cân bằng, với các bữa ăn chính và phụ được lên kế hoạch rõ ràng trong ngày.
• Điều chỉnh giấc ngủ: Phương pháp trị liệu này giúp cải thiện giấc ngủ bằng cách thay đổi thói quen trước khi đi ngủ, giúp người bệnh hạn chế thức dậy giữa đêm để ăn.

Điều trị bằng thuốc

Trong một số trường hợp, các bác sĩ có thể chỉ định thuốc để giúp kiểm soát các triệu chứng của NES. Một số loại thuốc phổ biến bao gồm:

• Thuốc chống trầm cảm: Nếu NES có liên quan đến trầm cảm hoặc lo âu, các loại thuốc chống trầm cảm (như SSRI) có thể giúp điều chỉnh các chất dẫn truyền thần kinh trong não, giúp giảm cảm giác thèm ăn và ổn định tâm lý.
• Thuốc điều chỉnh hormone: Một số nghiên cứu cho thấy rằng melatonin (hormone điều hòa giấc ngủ) hoặc leptin (hormone điều hòa cảm giác no) có thể giúp cải thiện giấc ngủ và giảm cảm giác thèm ăn vào ban đêm.
• Thuốc hỗ trợ giấc ngủ: Đối với những người bị mất ngủ nghiêm trọng, thuốc hỗ trợ giấc ngủ có thể được sử dụng để giúp họ ngủ sâu hơn mà không thức dậy giữa đêm.

Thay đổi lối sống

Một phần quan trọng trong việc điều trị NES là thay đổi lối sống nhằm tạo ra một thói quen lành mạnh hơn. Các khuyến nghị thường bao gồm:

• Xây dựng chế độ ăn uống điều độ: Tập trung vào việc ăn uống cân bằng trong ngày, với bữa sáng đầy đủ dinh dưỡng và các bữa ăn chính cách nhau hợp lý. Việc ăn sáng đủ có thể giúp giảm cảm giác thèm ăn vào ban đêm.
• Tạo lập thói quen giấc ngủ khoa học: Đảm bảo một lịch trình ngủ đều đặn, tránh sử dụng các thiết bị điện tử trước khi đi ngủ và tạo ra một môi trường ngủ yên tĩnh, tối và mát mẻ.
• Giảm căng thẳng: Sử dụng các phương pháp giảm căng thẳng như thiền, yoga, hoặc các bài tập thư giãn trước khi đi ngủ có thể giúp cải thiện giấc ngủ và hạn chế cảm giác thèm ăn vào ban đêm.

Những hiểu lầm phổ biến về hội chứng ăn đêm

Night Eating Syndrome (NES) là một rối loạn ăn uống ít được nhận biết rộng rãi và dễ gây ra nhiều hiểu lầm. Những nhận định sai lệch về NES có thể khiến người bệnh cảm thấy xấu hổ, không muốn tìm kiếm sự giúp đỡ và ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình điều trị. Dưới đây là một số hiểu lầm phổ biến và sự thật về NES.

NES chỉ là thói quen ăn uống không lành mạnh

Sự thật: NES là một rối loạn tâm lý và ăn uống phức tạp, không chỉ đơn thuần là thói quen xấu. Những người mắc hội chứng này thường gặp khó khăn trong việc kiểm soát cơn đói vào ban đêm và có cảm giác thèm ăn không thể kiểm soát. NES thường đi kèm với những vấn đề tâm lý như lo âu và trầm cảm.

Chỉ những người thừa cân mới mắc NES

Sự thật: NES có thể xảy ra ở bất kỳ ai, bất kể trọng lượng cơ thể. Mặc dù tăng cân và béo phì là hậu quả phổ biến của NES do tiêu thụ nhiều calo vào ban đêm nhưng những người có cân nặng bình thường cũng có thể mắc hội chứng này. NES chủ yếu liên quan đến thói quen ăn uống và giấc ngủ, chứ không phải chỉ về cân nặng.

NES không liên quan đến sức khỏe tâm lý

Sự thật: Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng NES có mối liên hệ mật thiết với các rối loạn tâm lý như lo âu, trầm cảm, và căng thẳng. Việc ăn đêm thường được sử dụng như một cơ chế đối phó với cảm xúc tiêu cực, và NES không thể được điều trị hiệu quả nếu không giải quyết các vấn đề tâm lý liên quan.

NES có thể tự khỏi mà không cần điều trị

Sự thật: Mặc dù một số người có thể cải thiện thói quen ăn uống mà không cần can thiệp y tế, hầu hết các trường hợp mắc NES cần sự hỗ trợ chuyên nghiệp. Điều trị NES đòi hỏi sự kết hợp giữa can thiệp hành vi, trị liệu tâm lý và đôi khi là thuốc. Nếu không điều trị, NES có thể kéo dài và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất và tinh thần.

NES chỉ xảy ra ở những người hay thức khuya

Sự thật: NES có thể xảy ra ngay cả với những người có thói quen ngủ đúng giờ. Hội chứng này không chỉ liên quan đến việc thức khuya, mà là về việc thức dậy giữa đêm và có nhu cầu ăn uống mạnh mẽ. Thậm chí những người có lịch trình ngủ bình thường vẫn có thể thức dậy nhiều lần vào ban đêm để ăn.

Kết luận

Hội chứng ăn đêm (NES) là một rối loạn ăn uống và giấc ngủ phức tạp, gây ra những tác động tiêu cực lên cả sức khỏe thể chất lẫn tinh thần. Tuy nhiên, với sự hiểu biết đúng đắn về NES và các biện pháp điều trị thích hợp, người mắc hội chứng này hoàn toàn có thể kiểm soát và cải thiện tình trạng của mình.

Điều quan trọng nhất là không nên cảm thấy xấu hổ hay tội lỗi khi mắc hội chứng NES. Đây là một rối loạn có thể điều trị và việc tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia y tế,cùng với việc áp dụng các phương pháp điều trị đúng đắn sẽ giúp bạn lấy lại sự kiểm soát về thói quen ăn uống và giấc ngủ của mình. Hãy nhớ rằng sức khỏe của bạn luôn là ưu tiên hàng đầu và với sự hỗ trợ thích hợp, bạn có thể vượt qua NES và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Bạn có thể quan tâm:

• Hội chứng trí nhớ siêu phàm (Hyperthymesia) là gì?
• Hội chứng Cotard: Khi người sống tin mình đã chết
• Brainrot là gì? Những content chất lượng thấp đang khiến bạn “thối não”

Xem thêm

15 dấu hiệu cho thấy cơ thể bạn đang thiếu protein

Protein là chất dinh dưỡng thiết yếu đóng vai trò quan trọng trong nhiều chức năng của cơ thể, từ xây dựng và sửa chữa mô đến sản xuất enzyme và hormone. Thế nhưng, có nhiều người lại không tiêu thụ đủ protein, dẫn đến các vấn đề về sức khỏe. Sau đây là 15 dấu hiệu cho thấy ...