Bệnh cường giáp và tất cả những vấn đề cần biết

21/03/2020

Bệnh cường giáp là bệnh lý nội tiết hay gặp, kể cả ở các nước phát triển hay đang phát triển. Ở Mỹ, có 40/ 1000.000 mắc mới mỗi năm. Ở Việt Nam, số bệnh nhân mắc cường giáp chiếm 5.8% tổng số bệnh nhân điều trị nội trú tại khoa nội tiết – bệnh viện Bạch Mai.

Bệnh cường giáp là gì?

Đúng như tên gọi, bệnh cường giáp là bệnh do sự tăng hoạt động của tuyến giáp, vì tuyến giáp hoạt động quá mạnh nên dẫn đến lượng hormone giáp trạng được sản xuất cũng lớn hơn bình thường và vượt quá sự cần thiết của cơ thể. Cơ thể vốn có cơ chế tự cân bằng, bất kì hormone nào dù nhiều quá hay ít quá cũng sẽ gây ảnh hưởng tới sức khỏe. Ở đây, sự tăng lên của hormone tuyến giáp gây ảnh hưởng về mô và chuyển hóa với cơ thể.

Hormone tuyến giáp có tác dụng gì đổi với cơ thể?

Tuyến giáp chia ra làm 2 phần rõ rệt. Một phần sản xuất các hormone liên quan đến sự hấp thụ Iode là thyroxin (T4) và triiodothyronin (T3), một phần còn lại chịu trách nhiệm sản xuất hormone calcitonin. Tuy nhiên, calcitonin cũng có thể được sản xuất từ tuyền cận giáp trạng, cho nên các triệu chứng của bệnh cường giáp chủ yếu do tác động của T3, T4.

Hoạt động của tuyến giáp phụ thuộc nhiều vào việc cung cấp iode từ bên ngoài cơ thể. Nếu cung cấp thiếu iode sẽ có thể mắc bệnh thiểu năng tuyến giáp, cung cấp quá nhiều sẽ có thể dẫn tới cường giáp.

Hormone giáp trạng có chức năng rất lớn đối với hoạt động chuyển hóa chất, năng lượng, dinh dưỡng của cơ thể:

Chuyển hóa glucid: Hormone T3, T4 làm tăng phân hủy glycogen dự trữ để tạo glucose, đồng thời tăng cường hấp thụ glucose ở ruột khi glucose được cung cấp từ các nguồn thức ăn bên ngoài.
T3, T4 tăng cường phân hủy chất béo, triglycerid và cholesterol trong cơ thể. Vì thế khi lượng hormone tăng lên dự dội thì người bệnh giảm cân rất nhanh.
Tăng tổng hợp Protein phục vụ cho việc cung cấp chất cần thiết cho cơ thể
Hormone tuyến giáp tăng sử dụng oxy của cơ thể, từ đó tăng chuyển hóa cơ bản và tăng sinh nhiệt

Vậy những nguyên nhân gây cường giáp là gì? Dấu hiệu nhận biết, các xét nghiệm cần làm và điều trị thế nào? Cùng BlogAnChoi tìm hiểu cụ thể bạn nhé!

Những nguyên nhân gây bệnh cường giáp thường gặp

Có nhiều nguyên nhân gây bệnh cường giáp. Nguy cơ của người bệnh đối với những nguyên nhân này không có định mà thay đổi theo tuổi.

Basedow chiếm tới 90% những bệnh nhân đến để điều trị cường giáp. Đây chính là dạng cường giáp phổ biến nhất.
U tuyến yên
U tế bào nuôi
Các trường hợp chửa trứng, di căn ung thư tuyến giáp thể nang cũng dẫn tới tăng cường sản xuất hormone tuyến giáp
Bước nhân độc tuyến giáp (kể cả đơn nhân hay đa nhân)
Cường giáp do bệnh nhân dùng quá nhiều Iode: Tuyến giáp mất khả năng thích nghi với lượng lớn iode được đưa vào cơ thể.

Như đã nói ở trên, tỉ lệ người mắc bệnh do các nguyên nhân thay đổi theo tuổi. Với những người trên 70 tuổi, thì nguyên nhân được nhắc đến nhiều nhất là bướu nhân độc tuyến giáp, còn ở độ tuổi dưới 50, thì 90% trường hợp mắc cường giáp là basedow.

Dấu hiệu nhận biết bệnh cường giáp

Thông thường, cường giáp hay xuất hiện ở phụ nữ trẻ. Quá trình khởi phát có thể đột ngột, nhanh chóng ngay sau một yếu tố nhiễm trùng hay stress tâm lý, hoặc khởi phát từ từ, mệt mỏi lâu ngày dần dần nên khó nhận biết.

Khi thăm khám một bệnh nhân cường giáp, bác sĩ sẽ thăm khám, hỏi về các triệu chứng mà bệnh nhân cảm nhận được, phát hiện các triệu chứng khác mà bệnh nhân không để ý và đưa ra các xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán bệnh.

Gầy sút cân: Gầy sút là dấu hiệu mà nhiều người mắc bệnh cường giáp sẽ gặp ngay ở giai đoạn đầu. Người mắc bệnh có thể giảm từ 3-20 kg trong vòng 1 vài tuần hoặc vài tháng. Tuy nhiên người bệnh vẫn ăn ngon chứ không chán ăn. Một số ít trường hợp có thể tăng cân do ăn quá nhiều.
Bệnh nhân thường khát nước và muốn uống nước nhiều
Bệnh nhân có những cơn nóng bừng người, vã mồ hôi (đặc biệt là ở ngực và bàn tay)
Bệnh nhân có thể cảm nhận những cơn hồi hộp, đánh trống ngực, vì sự tăng chuyến hóa này mà gây nên cảm giác đau ngực, nghẹt thở
Bệnh cường giáp khiến bệnh nhân dễ bị kích thích, lo lắng, dễ cáu gắt
Bệnh nhân mệt mỏi nhiều, khó ngủ
T3, T4 làm tăng chuyển hóa nên làm tăng nhu động ruột, bệnh nhân có thể gặp triệu chứng đi ngoài nhiều lần, buồn nôn, có thể nôn, đau bụng âm ỉ.
Nhịp tim nhanh: Do tăng sử dụng oxy, tăng chuyển hóa, ngay cả khi ngủ thì nhịp tim của người cường giáp cũng có thể lên tới 100 nhịp/ phút
Có thể nhìn được, sờ được các mạch máu lớn như mạch cảnh, động mạch đùi đập. Trong y học gọi đó là dấu hiệu mạch kích động
Bệnh nhân có thể có dấu hiệu run đầu chi, đặc biệt khi tập trung hay làm những việc cần sự tinh tế của bàn tay như khâu vá, cầm đũa ăn cơm
Yếu cơ tứ chi: Người bệnh sẽ cảm thấy nhanh mỏi, nhanh mệt, đi lại được đoạn ngắn, đứng lên mỏi phải dùng tay đỡ.
Có thể bị chuột rút
Nhiều trường hợp thấy được bướu giáp to bất thường, sờ khi nó di động lên xuống khi nuốt nước bọt sẽ cảm nhận rõ hơn
Các bất thường về mắt: Bệnh nhân có thể biểu hiện lồi mắt rõ một hoặc 2 bên, nhiều khi là biểu hiện mắt nhắm không kín lại được
Các dấu hiệu khác ít gặp hơn, nhưng có thể xảy ra đó là: Rối loạn cương dương ở nam giới, rối loạn kinh nguyệt ở nữ giới (kinh nguyệt thưa, chậm kinh, ít kinh), loãng xương, vàng da,…

Các xét nghiệm cần làm để chẩn đoán bệnh cường giáp

Việc khám lâm sàng, phát hiện triệu chứng chưa đủ để chẩn đoán bệnh nhân cường giáp. Các bác sĩ sẽ cần chỉ định xét nghiệm để xác định. Các xét nghiệm cần được thực hiện với bệnh nhân nghi ngờ cường giáp là:

Định lượng FT3, FT4. Đó là 2 xét nghiệm xét định T3, T4 ở thể tự do trong huyết thanh của bệnh nhân
Định lượng TSH trong huyết thanh: TSH là một hormone do tuyến yên sản xuất nhưng lại rất có giá trị trong chẩn đoán bệnh cường giáp, do nó chính là hormone kích thích tuyến giáp sản xuất T3, T4. Theo cơ chế feedback, khi nồng độ T3, T4 tăng cao sẽ dẫn đến ức chế ngược làm giảm TSH. Đây là xét nghiệm rất có giá trị để chẩn đoán cường giáp.
Xét nghiệm các kháng thể kháng tuyến giáp
Xạ hình tuyến giáp và đo độ tập trung Iode
Siêu âm tuyến giáp
Ngoài ra, có thể làm thêm: Điện tâm đồ để xác đinh nhịp tim tăng, xét nghiệm sinh hóa máu để thấy sự tăng chuyển hóa glucid, lipid, cholesterol, chụp XQ,…

Một số thể cường giáp đặc biệt cần biết

1. Basedow ở nam giới

Ở nam giới, đa số bướu giáp có sờ thấy cũng không quá to, các biểu hiện hay gặp như:

Lồi mắt
Các biểu hiện về tim mạch như: Tăng như tim, dấu hiệu mạch kích động sẽ thường gặp
Các biểu hiện của yếu cơ khá nổi trội
Tuy nhiên, các dấu hiệu như mất ngủ, nổi cáu, dễ kích động ít gặp
Cân nặng không biến động nhiều
Một vài trường hợp có thể gặp dấu hiệu vú to nam giới

2. Cường giáp ở phụ nữ có thai

Phụ nữ có thai là đối tượng đặc biệt cần quan tâm nếu mắc bệnh cường giáp. Nếu không được điều trị và kiểm soát tốt, nguy cơ sẽ đến với cả mẹ và con. Ngược lại, nếu điều trị tốt thì nguy cơ giảm gần như bằng 0. Vì vậy, việc phát hiện và điều trị đúng bệnh cường giáp ở phụ nữ có thai vô cùng quan trọng.

Nhưng việc phát hiện các dấu hiệu cường giáp ở phụ nữ có thai lại không hề dễ dàng do triệ chứng bị lẫn với những dấu hiệu của thời kì thai nghén. Khi đi kiểm tra thai kì, bà bầu cần được làm xét nghiệm để loại trừ. Ngoài ra, các dấu hiệu có thể thấy như gia đình, bản thân có tiền sử mắc bệnh tuyến giáp, lồi mắt, nhịp tim nhanh, nôn nhiều khi mới mang thai, sút cân,…

Tìm hiểu thêm về vấn đề dinh dưỡng cho phụ nữ sau sinh tại đây.

Các phương pháp điều trị bệnh cường giáp

Hiện nay, nhờ sự phát triển của y học hiện đại mà việc điều trị cho bệnh nhân cường giáp mang lại các kết quả khả quan. Các phương pháp phổ biến nhất hiện nay là:

Điều trị nội khoa: Dùng thuốc đúng, kết hợp nhiều thuốc, thay đổi chế độ ăn uống, sinh hoạt,…
Điều trị bằng Iode phóng xạ: Được chỉ định cho bệnh nhân cao tuổi, có chống chỉ định điều trị ngoại khoa, không đáp ứng với điều trị nội khoa. Phương pháp này không được dùng ở phụ nữ có thai và người dưới 30 tuổi.
Điều trị phẫu thuật: Chỉ định điều trị với bệnh nhân bị basedow tái phát sau lộ trình điều trị nội khoa, có bướu giáp quá to, bướu giáp chìm trong lồng ngực hoặc bướu đa nhân.

Bệnh cường giáp có khỏi được không?

Câu trả lời là có. Nhưng, dù bệnh nhân có được xác nhận khỏi bệnh sau điều trị thì bệnh nhân cường giáp cần theo dõi cả đời dù điều trị bằng phương pháp nào. Bệnh nhân điều trị bằng phương pháp nội khoa, phóng xạ hay phẫu thuật cũng cần kiểm soát phòng ngừa tái phát, phòng ngừa suy giáp.