Các ngôn ngữ “chết” trong lịch sử vẫn có thể có tác động không hề nhỏ trong đời sống ngày nay. Bạn đã nghe bao nhiêu về chúng rồi? Cùng BlogAnChoi tìm hiểu nhé.
1. Tiếng Latin
Đây là ngôn ngữ chết có tác động mạnh nhất hiện nay – ít nhất là với các ngôn ngữ phổ biến trên khắp châu Âu. Chỉ có Vatican sử dụng nó như ngôn ngữ chính thức và họ chỉ làm như vậy vì nhiều kinh thánh được viết bằng ngôn ngữ đó. Không còn ai sử dụng tiếng Latin hàng ngày ở Rome, khắp nước Ý hay bất kỳ nơi nào khác trên thế giới nữa.
Dù vậy, tiếng Latin vẫn thường xuyên được sử dụng cho các thuật ngữ y tế cũng như phân loại hệ thực vật và động vật. Trong thế giới nói tiếng Anh, các cụm từ tiếng Latin thông dụng cũng thường xuyên được đưa vào các cuộc thảo luận hàng ngày.
Bên cạnh đó, tiếng Latin cũng có ảnh hưởng lớn đến nhiều ngôn ngữ phổ biến khác. Tất cả các ngôn ngữ Lãng mạn (tiếng Pháp, tiếng Tây Ban Nha, tiếng Ý, tiếng Bồ Đào Nha,…) đều có cảm hứng vô tận từ tiếng Latin. Các từ trong tất cả các ngôn ngữ đó và nhiều ngôn ngữ khác đều có cơ sở và nguồn gốc từ các từ Latin và được phát triển trong thời hiện đại.
2. Tiếng Phạn
Tiếng Phạn là một trong những ngôn ngữ lâu đời nhất trên thế giới và tàn lụi vào khoảng năm 600 trước công nguyên. Thế nhưng, nó vẫn có tác động trực tiếp đến thế giới ngày nay, đặc biệt là trong các cộng đồng tôn giáo ở Nam và Đông Á.
Tiếng Phạn vẫn là một trong những ngôn ngữ chính thức của Ấn Độ vì phần lớn kinh điển cổ của ba tôn giáo có ảnh hưởng lớn tại đây đều được viết bằng tiếng Phạn: Phật giáo, Ấn Độ giáo và Kỳ Na giáo đều coi tiếng Phạn là tiếng mẹ đẻ của họ.
Những tôn giáo đó vẫn còn rất phổ biến ở Ấn Độ và các vùng lân cận ngày nay nên tiếng Phạn vẫn giữ một vị trí quan trọng trong các tín đồ. Mặc dù không được sử dụng hàng ngày nhưng tác động của nó đối với đời sống tôn giáo là không gì sánh kịp. Các tác phẩm triết học cũng được viết bằng tiếng Phạn và những tác phẩm đó vẫn còn có ảnh hưởng trong cộng đồng người Ấn Độ hiện đại.
3. Tiếng Do Thái Kinh Thánh
Tiếng Do Thái cổ hoặc Do Thái Kinh Thánh từng có thời kỳ hoàng kim nhưng sau khi đền thờ Jerusalem bị phá hủy thì ngôn ngữ này cũng sụp đổ nhanh chóng. Các giáo sĩ Do Thái đã nỗ lực duy trì nó nhưng vẫn không được nhiều người nói như trước đây.
Đến Thế chiến II, có thể nói tiếng Do Thái Kinh Thánh đã chết. Theo thời gian, tiếng Do Thái hiện đại đã nổi lên như một ngôn ngữ thực tế, sống động và được sử dụng bởi người Do Thái trên khắp thế giới. Tất nhiên, nó dựa trên các nguyên lý và nền tảng của tiếng Do Thái cổ. Vì vậy, tiếng Do Thái cổ vẫn tồn tại và có di sản trong ngôn ngữ hiện đại.
4. Tiếng Anh cổ
Tiếng Anh cổ được sử dụng phổ biến ở Anh cho đến khoảng những năm 1100. Đôi khi nó được gọi là tiếng Anglo-Saxon bởi bắt nguồn từ thời kỳ Anglo-Saxon ở Anh và xứ Wales trước thời kỳ trung cổ và là tổ tiên của tiếng Anh hiện đại.
Sau những năm 1100, tiếng Anh cổ dần dần không còn được ưa chuộng ở cả nước Anh và xứ Wales. Tiếng Wales củng cố vị trí của mình ở phần sau, trong khi tiếng Anh trung cổ đảm nhận vai trò nổi bật hơn ở phần trước. Và tiếng Anh Trung Cổ đó chính là thứ mà tiếng Anh hiện đại dựa vào một cách trực tiếp nhất nhưng nguồn gốc tiếng Anh cổ của nó vẫn còn tồn tại cho đến tận bây giờ.
5. Tiếng Copt
Tiếng Coptic là một ngôn ngữ nổi tiếng của Ai Cập cổ đại. Vào thời hoàng kim cách đây gần 2.000 năm, nó là ngôn ngữ Ai Cập độc đáo, chủ yếu được viết bằng bảng chữ cái Hy Lạp. Trên thực tế, khi được phát triển vào khoảng thế kỷ thứ ba sau công nguyên trong thời kỳ La Mã thống trị Ai Cập, nó thực sự đã trở thành ngôn ngữ cuối cùng được sử dụng nhiều dựa trên nền tảng Ai Cập.
Hàng trăm năm sau, tiếng Ả Rập đã trỗi dậy thay thế nó. Ngày nay, những người sống ở Ai Cập (và phần còn lại của thế giới Hồi giáo ở Trung Đông) vẫn tiếp tục nói tiếng Ả Rập như ngôn ngữ chính trong khu vực.
Tiếng Coptic hiện nay vẫn là ngôn ngữ quan trọng đối với nhiều người theo đạo Cơ đốc. Các nhà ngôn ngữ học và sử học coi đây là ngôn ngữ Kitô giáo đầu tiên. Tiếng Demotic, tiếng Hieratic, chữ tượng hình và tiếng Hy Lạp – bốn ngôn ngữ rất quan trọng vào thời đó – đều có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của tiếng Copt khi nó lan rộng khắp Ai Cập và khiến nó có ảnh hưởng trong cả thương mại lẫn tôn giáo.
Đáng buồn thay, nó biến mất sau thời kỳ La Mã. Ngày nay, tiếng Coptic vẫn tồn tại trong các văn bản tôn giáo cổ xưa và vẫn có tầm quan trọng đáng kể đối với những người theo đạo Cơ đốc trên khắp Trung Đông và thế giới.
6. Tiếng Đức cổ
Tiếng Đức cổ được các nhà ngôn ngữ học coi là phiên bản sớm nhất, nguyên thủy nhất của tiếng Đức. Hầu hết các nhà sử học xác định nó phổ biến ở Bavaria và các khu vực khác của Đức từ những năm 500 đến 700 sau công nguyên. Sau đó, nó được sử dụng phổ biến và phổ biến cho đến khoảng năm 1050, rồi bị thay thế trong vài thế kỷ tiếp theo bằng tiếng Đức hiện đại.
Những phương ngữ tiếng Đức cổ như tiếng Alemannic, tiếng Bavaria và tiếng Franconian có thể đã biến mất theo thời gian, bắt đầu từ khoảng năm 1050 nhưng tất cả chúng đều có tác động trực tiếp đến tiếng Đức ngày nay. Ngoài ra, một lượng đáng kể các văn bản tôn giáo và triết học cổ cũng được viết bằng tiếng Đức cổ nên nó vẫn tồn tại cho đến ngày nay như một ngôn ngữ của học viện và nhà thờ.
7. Tiếng Akkad
Akkad là một trong những thành phố quan trọng nhất ở Lưỡng Hà cách đây hàng ngàn năm. Ngày nay, các nhà sử học công nhận tiếng Akkadian là ngôn ngữ nguyên bản của ngôn ngữ Semitic. Có hai ngôn ngữ Semitic chính hiện đại bắt nguồn từ tiếng Akkadian: tiếng Do Thái và tiếng Ả Rập. Rõ ràng, tiếng Akkadian vẫn tác động đến thế giới hiện đại hàng nghìn năm sau khi nó biến mất.
Tiếng Akkadian cũng là ngôn ngữ đầu tiên được viết bằng chữ hình nêm. Nếu bạn muốn học tiếng Akkad, bạn phải học chữ hình nêm, điều mà các học giả và nhà ngôn ngữ học trên khắp thế giới hay làm. Tiếng Akkadian đã tuyệt chủng vào khoảng thế kỷ thứ tám trước công nguyên, sau khi được nói bởi người Babylon, người Chaldeans và người Lưỡng Hà.
8. Tếng Aramaic
Tiếng Aramaic là ngôn ngữ mà Chúa Giêsu đã nói khi còn sống, nó được sử dụng rộng vào thời Chúa Kitô đến mức trở thành ngôn ngữ chung của phần lớn Trung Đông và ngôn ngữ chính của nhiều dân tộc. Ngôn ngữ Akkadian ở trên bị tuyệt chủng vì tiếng Aramaic! Mặc dù tiếng Aramaic phức tạp hơn tiếng Akkad nhưng nó lại lan rộng khắp khu vực và giữ vị trí ngôn ngữ thống trị trong nhiều thế kỷ.
Điều thú vị là quốc gia khởi nguồn của tiếng Aramaic – Aram – đã sụp đổ hàng thế kỷ trước khi ngôn ngữ này nổi lên trong cuộc chiến tranh tàn khốc với người Assyria. Nhưng ngay cả khi Aram đã biến mất thì ngôn ngữ mà nó tạo ra vẫn tiếp tục tồn tại và phát triển mạnh. Sau đó, ngay cả người Assyria cũng sử dụng ngôn ngữ này như một trong những ngôn ngữ chính của họ vì nó được sử dụng rộng trên khắp Trung Đông. Nếu bạn muốn giao dịch với các khu vực khác vào thời điểm đó, bạn phải nói được tiếng Aramaic.
Các nhà ngôn ngữ học và nghiên cứu thời hiện đại đã làm việc chăm chỉ để bảo tồn tiếng Aramaic. Mặc dù nó không còn có ảnh hưởng như trước đây nữa nhưng việc đây là ngôn ngữ của Chúa Giê-su sẽ đảm bảo tiếng Aramaic sẽ tồn tại mãi mãi.
9. Tiếng Bắc Âu cổ
Người Viking nói tiếng Bắc Âu cổ trong cuộc sống hàng ngày và truyền bá nó khắp các vùng Scandinavia và Bắc Âu khi chinh phục và xâm chiếm chúng. Vì vậy, việc thứ tiếng này lan rộng đến nhiều nơi xa xôi là điều đương nhiên. Ngay cả khi nó không được sử dụng trong cuộc sống hàng ngày nữa thì vẫn có ảnh hưởng lớn đến rất nhiều ngôn ngữ ngày nay. Ở một khía cạnh nào đó, tiếng Bắc Âu cổ giống như tiếng Aramaic mà chúng ta vừa tìm hiểu: một ngôn ngữ chung phổ biến trải rộng trên một khu vực rất rộng và được sử dụng bởi nhiều dân tộc không phải là hậu duệ của những người đã phát triển nó.
Đáng buồn thay, giống như tiếng Aramaic, tiếng Bắc Âu cổ cũng biến mất và không còn được sử dụng phổ biến nữa. Thế nhưng, các ngôn ngữ hậu duệ của nó đã chia thành nhiều nhóm nhỏ và ngày nay nhiều từ của nó vẫn có thể được nghe bằng các thứ tiếng như tiếng Đan Mạch, tiếng Faroe, tiếng Iceland, tiếng Na Uy và tiếng Thụy Điển.
Ngôn ngữ này cũng mang lại cho tiếng Anh rất nhiều từ mượn. Những ví dụ về từ phổ biến được sử dụng ngày nay có nguồn gốc từ tiếng Bắc Âu cổ bao gồm “berserk”, “cake”, “knife”, “husband”, “Thursday”,…
10. Tiếng Hy Lạp cổ đại
Về mặt kỹ thuật, tiếng Hy Lạp cổ đại có một vài điểm giống với phiên bản hiện đại nhưng đủ khác biệt để trở thành một thứ tiếng riêng – và không còn được sử dụng nữa.
Tiếng Hy Lạp cổ được nói và viết bởi các nhà triết học và nhà văn nổi tiếng như Aristotle, Homer, Plato và Socrates. Họ đã tạo ra nhiều tác phẩm vẫn được nghiên cứu và nghiền ngẫm trong thời hiện đại, bởi các học giả tại các trường đại học trên toàn thế giới. Để đọc và phân tích các tác phẩm gốc đó, bạn cần biết tiếng Hy Lạp cổ nên ngôn ngữ lâu đời này vẫn được sử dụng trong các trường hợp chuyên môn cao ngày nay.
Ngoài ra, tiếng Hy Lạp cổ giống tiếng Latinh ở chỗ chúng ta đã lấy rất nhiều từ gốc từ nó để đặt tên cho các sự vật trong hệ thống y tế và khoa học cũng như các lĩnh vực khác. Những từ như “dân chủ”, “lưỡng tính” và “marathon” đều có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp cổ!
Bạn có thể đọc thêm:
học mấy thứ tiếng này chắc khùng quá
Mình mong muốn nhận được sự đóng góp của các bạn về bài viết này, hãy để lại ý kiến của bạn nhé.