Mere Exposure Effect là gì? Tại sao chúng ta lại thích những thứ quen thuộc?

Bạn đã bao giờ trải qua cảm giác ban đầu không mấy ấn tượng về một bài hát mới nhưng sau vài lần nghe đi nghe lại, bỗng dưng bạn lại cảm thấy thích thú và thậm chí “nghiện” nó? Hay bạn có để ý rằng khi mua sắm, những thương hiệu quen thuộc mà bạn thấy nhiều lần trên quảng cáo thường trở thành lựa chọn hàng đầu ngay cả khi bạn chưa từng thử qua sản phẩm của họ? Đây là những ví dụ điển hình về cách chúng ta bị ảnh hưởng bởi sự tiếp xúc lặp đi lặp lại với một thứ gì đó. Hiện tượng này không chỉ xảy ra với âm nhạc hay sản phẩm mà còn với con người và những thứ xung quanh chúng ta trong cuộc sống hàng ngày. Dù là một người bạn mới quen, một địa điểm quen thuộc hay một món ăn thường xuyên xuất hiện, việc tiếp xúc nhiều lần dường như khiến chúng ta dần dần cảm thấy gần gũi, dễ chịu và từ đó, có xu hướng thích hơn. Hiện tượng tâm lý này được gọi là “Mere Exposure Effect”. Đây là một khái niệm quan trọng trong tâm lý học, mô tả cách chúng ta có xu hướng phát triển cảm tình với những thứ quen thuộc chỉ đơn giản vì chúng ta đã tiếp xúc với chúng nhiều lần. Vậy Mere Exposure Effect là gì, hãy cùng tìm hiểu nhé.

Khái niệm Mere Exposure Effect

Mere Exposure Effect, hay còn gọi là “hiệu ứng tiếp xúc thường xuyên”, là một hiện tượng tâm lý mà theo đó con người có xu hướng yêu thích, cảm thấy thoải mái hơn hoặc phát triển cảm tình với những thứ mà họ tiếp xúc nhiều lần. Hiệu ứng này cho thấy rằng chỉ riêng việc lặp đi lặp lại tiếp xúc với một đối tượng, dù là hình ảnh, âm thanh, con người hay sản phẩm, cũng đủ để khiến chúng ta dần có cái nhìn tích cực về đối tượng đó, ngay cả khi không có sự tương tác sâu hơn.

Hiệu ứng này được phát hiện và đưa ra bởi nhà tâm lý học Robert Zajonc vào năm 1968. Trong một nghiên cứu nổi tiếng của mình, Zajonc đã tiến hành các thí nghiệm trong đó các đối tượng được tiếp xúc với các hình ảnh và từ ngữ lạ mắt, không có ý nghĩa rõ ràng. Kết quả cho thấy, khi các đối tượng được tiếp xúc nhiều lần với những hình ảnh hoặc từ ngữ này, họ bắt đầu thể hiện sự yêu thích hơn, ngay cả khi không hiểu rõ hoặc không có sự liên quan tình cảm nào ban đầu với chúng. Điều này cho thấy rằng việc tiếp xúc lặp đi lặp lại đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành cảm tình hoặc sự ưa thích.

Mere Exposure Effect có mặt ở khắp mọi nơi trong cuộc sống. Trong marketing, các thương hiệu sử dụng quảng cáo liên tục để tạo sự quen thuộc với người tiêu dùng, từ đó tăng khả năng họ sẽ chọn mua sản phẩm. Trong các mối quan hệ xã hội, việc tiếp xúc thường xuyên với một người có thể dẫn đến sự gắn bó và yêu thích. Thậm chí trong sở thích cá nhân, những bài hát, bộ phim hay món ăn mà chúng ta gặp thường xuyên cũng có khả năng trở nên yêu thích hơn chỉ vì sự tiếp xúc lặp lại.

Điều đặc biệt về Mere Exposure Effect là nó không phụ thuộc vào việc đối tượng có tốt hay không mà chỉ cần sự hiện diện đủ nhiều. Tuy nhiên, điều này cũng đồng nghĩa với việc sự lặp lại quá mức có thể dẫn đến sự nhàm chán và khi đó hiệu ứng này có thể mất tác dụng hoặc thậm chí gây phản ứng ngược.

Cơ chế hoạt động của Mere Exposure Effect

Tại sao con người lại thích những gì quen thuộc

Mere Exposure Effect bắt nguồn từ một đặc điểm cơ bản trong tâm lý học con người: chúng ta có xu hướng thích những gì quen thuộc vì điều đó tạo ra cảm giác an toàn. Từ góc độ sinh học, não bộ của chúng ta được thiết kế để nhận biết và phản ứng nhanh chóng với những gì đã biết và quen thuộc. Điều này xuất phát từ nguyên tắc tiến hóa, nơi sự quen thuộc đồng nghĩa với sự an toàn, vì những thứ quen thuộc ít có khả năng gây ra mối nguy hiểm tiềm ẩn.

Về mặt tâm lý, khi chúng ta tiếp xúc với một đối tượng nhiều lần, não bộ dần dần quen với nó và bắt đầu giảm bớt cảm giác lo lắng hay khó chịu ban đầu. Điều này được gọi là “hiệu ứng giảm lo âu”. Sự lặp lại giúp xây dựng cảm giác dễ chịu và tin tưởng, vì não bộ không cần phải liên tục phân tích thông tin mới và có thể “thư giãn” hơn khi tiếp xúc với các đối tượng đã quen thuộc.

Cách bộ não xử lý thông tin quen thuộc và tạo ra cảm giác thoải mái, tin tưởng hơn

Khi chúng ta gặp lại một đối tượng mà đã từng tiếp xúc trước đó, bộ não xử lý thông tin này một cách nhanh chóng hơn nhờ sự quen thuộc. Những thứ đã biết trở nên dễ đoán, ít đòi hỏi sự chú ý hoặc nỗ lực phân tích, từ đó giảm bớt căng thẳng cho hệ thống thần kinh. Điều này giải thích tại sao chúng ta thường cảm thấy thoải mái, thư giãn hơn khi tiếp xúc với những gì quen thuộc.

Ngoài ra, cảm giác tin tưởng cũng xuất phát từ quá trình này. Khi chúng ta gặp lại những điều đã biết, bộ não nhận ra rằng không có gì nguy hiểm, từ đó củng cố sự tin cậy. Trong các mối quan hệ xã hội, việc tiếp xúc thường xuyên không chỉ giúp hai bên hiểu nhau hơn mà còn tạo điều kiện để xây dựng sự tin tưởng, dẫn đến sự yêu thích.

Tóm lại, Mere Exposure Effect hoạt động như một cơ chế tự nhiên giúp con người cảm thấy an toàn và dễ chịu khi tiếp xúc với những gì quen thuộc. Bằng cách lặp lại trải nghiệm, não bộ dần dần hình thành cảm giác tích cực, giúp chúng ta ưa chuộng và tin tưởng hơn vào những điều quen thuộc trong cuộc sống hàng ngày.

Ví dụ về Mere Exposure Effect trong đời sống

Trong marketing: Việc lặp lại quảng cáo để tạo sự quen thuộc và thúc đẩy mua hàng

Trong lĩnh vực marketing, Mere Exposure Effect được sử dụng như một chiến lược hiệu quả để gia tăng sự nhận diện thương hiệu. Các thương hiệu thường lặp lại quảng cáo trên nhiều kênh truyền thông khác nhau, từ TV, mạng xã hội, cho đến các biển quảng cáo ngoài trời. Khi khách hàng nhìn thấy logo, thông điệp hoặc sản phẩm của một thương hiệu liên tục, họ bắt đầu cảm thấy quen thuộc, từ đó dễ có cảm tình hơn. Dù ban đầu có thể không có ấn tượng gì đặc biệt, nhưng qua thời gian, sự quen thuộc này tạo ra một cảm giác tin tưởng, giúp thương hiệu dễ dàng thuyết phục người tiêu dùng mua hàng.

Ví dụ, một sản phẩm chăm sóc da mới liên tục xuất hiện trên mạng xã hội và các video quảng cáo. Dù ban đầu người tiêu dùng không quan tâm, nhưng sau khi nhìn thấy nhiều lần, họ có xu hướng ghi nhớ và thậm chí bắt đầu cân nhắc mua sản phẩm khi cần.

Trong các mối quan hệ cá nhân: Việc tiếp xúc thường xuyên giúp xây dựng cảm tình và sự tin tưởng

Trong các mối quan hệ cá nhân, Mere Exposure Effect đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển tình cảm và sự gắn bó. Khi hai người thường xuyên tiếp xúc, dù là đồng nghiệp, bạn cùng lớp, hay hàng xóm, sự hiện diện thường xuyên của họ trong cuộc sống sẽ tạo ra cảm giác quen thuộc. Cảm giác này dần dần dẫn đến việc họ thấy thoải mái khi ở bên nhau, dễ dàng chia sẻ và từ đó phát triển sự tin tưởng và cảm tình.

Một ví dụ điển hình là trong mối quan hệ tình bạn hoặc tình yêu, khi hai người ban đầu có thể không có ấn tượng mạnh về nhau, nhưng qua thời gian tiếp xúc thường xuyên, họ bắt đầu cảm thấy gắn bó hơn và cuối cùng có thể trở nên thân thiết.

Trong văn hóa và sở thích cá nhân: Việc nghe một bài hát nhiều lần hoặc xem một bộ phim nhiều lần dẫn đến cảm giác yêu thích

Bạn có từng cảm thấy một bài hát không mấy hấp dẫn khi nghe lần đầu, nhưng sau khi nó được phát nhiều lần trên radio hoặc các playlist, bạn lại bắt đầu thấy thích thú? Đây là ví dụ điển hình của Mere Exposure Effect trong sở thích cá nhân. Việc lặp đi lặp lại tiếp xúc với âm thanh, hình ảnh khiến não bộ dần chấp nhận và sau đó chuyển thành sự yêu thích.

Hiệu ứng này cũng xuất hiện khi chúng ta xem đi xem lại một bộ phim hoặc một loạt phim truyền hình. Dù cốt truyện có thể không quá đặc sắc, nhưng việc tiếp xúc nhiều lần tạo ra một sự gắn kết, khiến người xem có cảm tình và thậm chí trở nên yêu thích tác phẩm đó. Đây là lý do nhiều người có thói quen xem lại các bộ phim hoặc chương trình mà họ đã biết rõ thay vì tìm kiếm cái mới.

Ứng dụng của Mere Exposure Effect

Chiến lược marketing: Sử dụng hiệu ứng này để quảng bá thương hiệu, sản phẩm

Mere Exposure Effect là một trong những yếu tố cốt lõi trong chiến lược marketing hiện đại. Các thương hiệu tận dụng hiệu ứng này bằng cách lặp đi lặp lại hình ảnh, thông điệp, và sản phẩm của họ trước mắt người tiêu dùng. Mục tiêu là tạo ra sự quen thuộc, từ đó thúc đẩy lòng tin và sự yêu thích đối với thương hiệu.

Một số phương pháp phổ biến bao gồm:

• Quảng cáo đa kênh: Doanh nghiệp sử dụng nhiều nền tảng quảng cáo khác nhau như truyền hình, mạng xã hội, bảng hiệu ngoài trời để đảm bảo khách hàng mục tiêu tiếp xúc thường xuyên với thương hiệu.
• Tần suất lặp lại: Các thương hiệu lớn như Coca-Cola, Apple, hay Nike đều có chiến lược quảng cáo với tần suất lặp lại cao nhằm củng cố sự quen thuộc trong tâm trí người tiêu dùng.
• Remarketing: Đây là chiến lược nhắm lại những khách hàng đã từng truy cập website hoặc tương tác với thương hiệu trên mạng xã hội. Thông qua việc hiển thị lại các quảng cáo liên tục, thương hiệu dần trở nên quen thuộc hơn, làm tăng cơ hội chuyển đổi khách hàng.

Xây dựng thương hiệu cá nhân: Cách bạn có thể tận dụng hiệu ứng này để tăng sự hiện diện trên mạng xã hội

Trong thời đại kỹ thuật số, việc xây dựng thương hiệu cá nhân đã trở nên vô cùng quan trọng. Mere Exposure Effect có thể giúp bạn tạo ra sự nhận diện và ấn tượng tốt hơn thông qua việc lặp lại nội dung và hình ảnh cá nhân trên các nền tảng mạng xã hội.

Một số cách ứng dụng hiệu quả bao gồm:

• Liên tục xuất hiện trên mạng xã hội: Đăng bài đều đặn và duy trì tần suất phù hợp trên các kênh như Instagram, LinkedIn, Facebook sẽ giúp tăng sự quen thuộc với đối tượng mục tiêu. Khi họ liên tục thấy bạn, họ sẽ dần nhớ đến bạn như một chuyên gia trong lĩnh vực của bạn.
• Xây dựng nội dung nhất quán: Bằng cách giữ cho phong cách, thông điệp và hình ảnh cá nhân thống nhất, bạn tạo ra một “thương hiệu” dễ nhận diện. Sự lặp lại trong cách bạn truyền tải nội dung sẽ giúp xây dựng niềm tin và mối liên kết với người theo dõi.
• Tận dụng video và livestream: Video là một công cụ mạnh mẽ trong việc tạo sự gắn kết, và khi bạn xuất hiện thường xuyên trong các video hoặc buổi livestream, người xem sẽ dần có cảm tình và tin tưởng hơn vào thông điệp bạn truyền tải.

Mere Exposure Effect có thể không chỉ giúp bạn quảng bá thương hiệu, sản phẩm mà còn là công cụ mạnh mẽ để xây dựng và củng cố hình ảnh cá nhân trong cộng đồng, từ đó mở ra nhiều cơ hội hợp tác và phát triển sự nghiệp.

Những giới hạn của Mere Exposure Effect

Khi nào hiệu ứng này không còn hiệu quả

Mặc dù Mere Exposure Effect có thể tạo ra sự yêu thích thông qua việc tiếp xúc lặp lại nhưng hiệu ứng này không phải là vô hạn. Khi đối tượng được lặp lại quá nhiều lần, sự quen thuộc có thể biến thành sự nhàm chán hoặc thậm chí gây phản tác dụng. Ví dụ, một quảng cáo xuất hiện quá nhiều trên các nền tảng khác nhau có thể khiến người tiêu dùng cảm thấy bực bội hoặc khó chịu, dẫn đến việc họ cố tình né tránh hoặc từ chối sản phẩm.

Hiện tượng này được gọi là “wearout effect” (hiệu ứng bão hòa), khi sự lặp lại quá mức không chỉ không mang lại hiệu quả tích cực mà còn làm giảm đi sự yêu thích ban đầu. Điều này đặc biệt rõ ràng trong marketing, khi một thông điệp hoặc quảng cáo được phát đi phát lại quá nhiều lần mà không có sự đổi mới, dễ khiến người xem cảm thấy mệt mỏi.

Những yếu tố khác ảnh hưởng đến sự yêu thích, ngoài sự quen thuộc

Mere Exposure Effect dù có tác động tích cực nhưng không phải là yếu tố duy nhất quyết định sự yêu thích hay lựa chọn của con người. Có nhiều yếu tố khác ảnh hưởng mạnh mẽ đến quyết định cuối cùng:

• Chất lượng sản phẩm/dịch vụ: Dù người tiêu dùng có tiếp xúc nhiều lần với một sản phẩm, nếu sản phẩm đó không đáp ứng được nhu cầu hoặc kỳ vọng về chất lượng, họ vẫn sẽ không lựa chọn nó. Ví dụ, một nhà hàng có thể quen thuộc nhờ quảng cáo nhiều, nhưng nếu thức ăn không ngon, người tiêu dùng sẽ không quay lại.
• Giá trị cảm nhận: Ngoài sự quen thuộc, người tiêu dùng còn quan tâm đến giá trị thực tế mà sản phẩm mang lại, bao gồm giá cả, tính năng và lợi ích so với các lựa chọn khác. Nếu một sản phẩm có giá trị cảm nhận tốt hơn, nó sẽ chiếm ưu thế hơn so với một sản phẩm chỉ đơn giản là quen thuộc.
• Tính phù hợp cá nhân: Dù một thương hiệu hay sản phẩm có quen thuộc, nếu nó không phù hợp với nhu cầu, phong cách sống hoặc giá trị của người tiêu dùng, họ vẫn có xu hướng tránh xa. Ví dụ, một sản phẩm thời trang dù xuất hiện nhiều nhưng không hợp với phong cách của người tiêu dùng thì họ vẫn sẽ không chọn mua.
• Tính mới mẻ và sự đổi mới: Trong một số lĩnh vực như thời trang hay công nghệ, tính mới mẻ và sự đổi mới lại quan trọng hơn sự quen thuộc. Người tiêu dùng có thể dễ bị thu hút bởi những điều mới mẻ hơn là những thứ lặp đi lặp lại.

Như vậy, dù Mere Exposure Effect là một công cụ mạnh mẽ trong việc xây dựng sự yêu thích và lòng tin, nhưng nó không phải là yếu tố duy nhất. Để đạt hiệu quả cao nhất, cần kết hợp sự quen thuộc với chất lượng, giá trị và sự phù hợp đối với đối tượng mục tiêu.

Kết bài

Mere Exposure Effect là một hiện tượng tâm lý thú vị và quan trọng, cho thấy sự quen thuộc có thể tác động mạnh mẽ đến cảm nhận và hành vi của chúng ta. Hiệu ứng này không chỉ giúp giải thích tại sao con người có xu hướng yêu thích những gì quen thuộc mà còn được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực như marketing, xây dựng thương hiệu cá nhân, và phát triển các mối quan hệ xã hội. Bằng cách tận dụng sự lặp lại, chúng ta có thể tạo ra cảm giác tin tưởng và sự yêu thích trong nhiều tình huống khác nhau.

Tuy nhiên, sự quen thuộc chỉ là một phần của câu chuyện. Điều gì thực sự khiến chúng ta yêu thích một thứ gì đó? Liệu đó có phải chỉ đơn thuần là sự lặp lại hay còn phụ thuộc vào giá trị, chất lượng và cảm xúc mà chúng ta nhận được? Trong cuộc sống, ngoài sự quen thuộc, những yếu tố này cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành tình cảm và sự yêu thích thực sự.

Bạn có thể quan tâm:

• Outcome Bias (Thiên lệch bởi kết quả) là gì trong tâm lí học?
• Framing effect (Hiệu ứng đóng khung) là gì trong tâm lí học?
• Availability heuristic là gì? Nó ảnh hưởng như thế nào đến quyết định của chúng ta?

Xem thêm

Những cặp bạn thân đình đám trong showbiz Hàn

Trong giới giải trí Hàn lắm thị phi và tranh đua vẫn có những đôi bạn gắn bó thân thiết và ủng hộ nhau trên mọi chặn đường của đối phương. Hãy cùng BlogAnChoi tìm hiểu về những cặp bạn thân ấy nhé!