Những lễ hội mừng năm mới thường là lễ hội lớn nhất trong năm. Mỗi quốc gia lại có những phong tục riêng chào đón năm mới, mang đậm bản sắc của dân tộc mình. Cùng khám phá những điều làm nên sức cuốn hút của Losar – lễ hội năm mới của người Tây Tạng.
Losar, còn gọi là Tết Tây Tạng, là ngày lễ quan trọng nhất trong năm ở Tây Tạng, Bhutan và một số dân tộc ở Nepal, Ấn Độ. Lễ Losar bắt nguồn từ một nghi lễ cổ xưa, từ trước khi Phật giáo xuất hiện tại Tây Tạng, để tỏ lòng tôn kính và biết ơn của người dân đối với các linh hồn, các vị thần và thánh bảo hộ, cũng như lan tỏa tình yêu thương và cầu mong phước lành cho những người thân yêu trong năm mới.
Ban đầu, lễ Losar được tổ chức vào mùa đông. Tuy nhiên, sau khi Phật giáo du nhập, người Tây Tạng tiếp thu cách tính lịch của Trung Hoa, thì lễ Losar cũng được chuyển sang trùng với lịch Tết Nguyên đán, tương ứng với khoảng tháng Hai dương lịch hàng năm. Lễ hội kéo dài trong 15 ngày, trong đó, các nghi lễ và sự kiện chính của lễ hội diễn ra vào ba ngày đầu tiên. Những ngày tiếp theo dành cho những buổi tụ họp, quây quần bên gia đình và người thân. Kết thúc lễ hội vào ngày thứ 15 là Lễ hội đèn bơ đặc sắc.
Tuy có sự tiếp thu văn hóa và điều chỉnh, nhưng lễ Losar của người Tây Tạng vẫn giữ được những truyền thống cổ xưa của lễ hội từ thuở ban đầu. Đó là những chiếc mặt nạ độc đáo, trang phục truyền thống rực rỡ, những lá cờ cầu nguyện tung bay trong gió… Dưới đây là những truyền thống riêng có trong lễ Losar của người Tây Tạng.
1. Chuẩn bị cho lễ hội Losar
Cũng giống như những lễ hội mừng năm mới khác trên thế giới, người Tây Tạng cũng có những công việc chuẩn bị cho lễ Losar. Trong lễ Gutor (hai ngày trước lễ Losar), các gia đình sẽ dọn dẹp nhà cửa để xua tan những điều tiêu cực, không may của năm cũ và sẵn sàng chào đón năm mới. Đồng thời, để xua đuổi tà ma, người Tây Tạng cũng thắp đuốc và đốt pháo trong thời gian này và đến các tu viện để cầu nguyện.
Tại các tu viện Tây Tạng, khoảng thời gian này cũng diễn ra những buổi lễ xua đuổi tà ma của các lạt ma. Họ thường mặc các trang phục cổ truyền và đeo mặt nạ hình ma quỷ, tái hiện hình ảnh cái thiện chiến thắng ác quỷ.
2. Món ăn truyền thống lễ hội Losar
Vào đêm giao thừa, người Tây Tạng có truyền thống ăn guthuk, một loại xủi cảo, để cầu mong may mắn và như một cách gửi lời chúc đến mọi người trong năm mới. Xủi cảo có nhiều loại nhân khác nhau, mỗi loại có ý nghĩa riêng. Ví dụ, nếu nhân bánh có màu trắng có nghĩa là bạn sẽ nhận được nhiều may mắn trong tương lai; còn nhân ớt có nghĩa là tài ăn nói của bạn sẽ được gia tăng đáng kể!
Đồ uống phổ biến trong suốt thời gian diễn ra lễ Losar là yak – một loại trà bơ và chang (một loại đồ uống có cồn được ủ từ lúa mạch, gạo hoặc hạt kê), tương tự như bia. Chang thường được uống vào ngày đầu tiên của lễ Losar. Những đồ uống này thường được ăn kèm với khapsé, một loại bánh ngọt chiên giòn.
3. Những ngày lễ chính của lễ hội Losar
Losar kéo dài trong vòng 15 ngày, nhưng 3 ngày đầu tiên là những ngày quan trọng nhất. Các nghi lễ truyền thống cũng được diễn ra trong những ngày này.
Vào ngày đầu tiên của lễ Losar, người Tây Tạng sẽ thức dậy sớm, mặc những bộ trang phục mới và chuẩn bị bữa cơm đầu năm. Phụ nữ là những người thức giấc sớm nhất trong nhà để nấu ăn và làm rượu chang – đồ uống truyền thống vào ngày đầu tiên của lễ hội. Nước để nấu rượu được lấy từ giếng hoặc các sông suối gần nhà. Theo quan niệm của người Tây Tạng, người đầu tiên lấy được nước trong ngày đầu năm sẽ gặp may mắn trong năm mới. Bữa cơm đầu năm được người Tây Tạng dâng lên cho tổ tiên, sau đó mọi thành viên trong nhà sẽ cùng quây quần ăn cơm và tặng quà, gửi lời chúc đến nhau.
Ngày thứ hai của lễ hội là thời gian người Tây Tạng đến thăm họ hàng và bạn bè. Vào ngày này, các gia chủ người Tây Tạng sẽ chuẩn bị một thứ được gọi là Chemar bo – một chiếc hộp gỗ được trang trí tinh xảo bằng các họa tiết nhiều màu sắc. Bên trong hộp được chia thành hai phần: một bên đựng hỗn hợp bột lúa mạch rang và bơ, một bên là hạt lúa mạch rang. Những nguyên liệu này trong tín ngưỡng của người Tây Tạng tượng trưng cho phước lành, sự ấm no và vụ mùa bội thu. Khi khách đến nhà, chủ nhà sẽ đưa chiếc hộp này cho khách; người khách sẽ lấy một nhúm hỗn hợp, chúc phúc cho chủ nhà cùng gia đình bằng câu “Tashi delek!” (ý nghĩa tương tự như chúc mừng năm mới), vẫy tay 3 lần rồi ném hỗn hợp vào không trung. Sau đó, tất cả cùng nhau ăn uống, trò chuyện và chơi các trò chơi giải trí.
Ngày thứ ba của lễ Losar được dành riêng cho việc thờ cúng và cầu nguyện. Những lá cờ cầu nguyện của năm cũ được thay mới, trên đó ghi những lời chú và nguyện ước mà người Tây Tạng gửi gắm trong năm. Theo quan niệm, những lời cầu nguyện ghi trên lá cờ tung bay trong gió sẽ được gửi đến các vị thần linh, họ sẽ nghe được và ban phước để chúng trở thành sự thật. Trong ngày này, bạn sẽ cảm nhận được mùi hương thảo mộc tràn ngập không gian khi người Tây Tạng thực hiện nghi lễ Lhasang để thanh tẩy những điều tiêu cực, và dẫn lối cho thần linh xuống nhân gian, mang theo điềm lành. Kết thúc nghi lễ, mọi người sẽ cùng nhau đọc kinh và rắc tsampa (bột lúa mạch rang) để giải phóng sự thịnh vượng và sức khỏe đến mọi nhà.
4. Các tác phẩm điêu khắc bơ và Lễ hội đèn bơ
Trong số các lễ vật được người Tây Tạng sử dụng trên bàn thờ dịp lễ Losar, độc đáo nhất là các tác phẩm điêu khắc bơ. Các tác phẩm này chủ yếu được thực hiện bởi các nhà sư và nữ tu, với nhiều kích thước khác nhau và vô cùng tinh xảo, phức tạp. Chủ đề của các bức điêu khắc xoay quanh tín ngưỡng và tôn giáo của người Tây Tạng như hình ảnh Đức Phật, các loài hoa hay động vật… Chất liệu dùng để sáng tác được làm từ bột màu trộn cùng dri hay bơ yak, mang đặc tính mềm, dẻo, dễ thao tác. Tuy nhiên, độ phức tạp của các chi tiết đòi hỏi người làm phải có kỹ thuật, tay nghề cao và sự tập trung. Trong lúc chế tác, nhiệt độ xung quanh cũng phải luôn được giữ lạnh để bơ không tan chảy. Các tác phẩm điêu khắc bơ đã trở thành một hình thức nghệ thuật thiêng liêng trong văn hóa Tây Tạng. Ngoài ra, nó cũng đồng thời nhắc nhở về một triết lý Phật giáo rằng không có gì là vĩnh cửu, bởi sự biến thiên của chính chất liệu làm ra chúng.
Bên cạnh các tác phẩm điêu khắc, Lễ hội đèn bơ Chunga Choepa cũng là một điểm nhấn đậm nét. Diễn ra vào đêm ngày thứ 15 – ngày cuối cùng của lễ Losar, Lễ hội đèn bơ là một nghi lễ để kết thúc chuỗi ngày mừng năm mới của người Tây Tạng và cũng là một trong bốn lễ hội Phật giáo tại đây. Những ngọn đèn làm từ bơ yak sẽ được thắp sáng suốt đêm, cùng ánh sáng lung linh từ những chiếc đèn lồng đủ kích cỡ và hình dáng, tạo nên một không gian vừa mang nét tôn nghiêm, huyền ảo, vừa ấm áp, lắng đọng.
Xem thêm
Hãy giúp mình hoàn thiện bài viết bằng cách để lại những suy nghĩ của bạn ở phần comment nhé, các bạn ơi.