Hội chứng ăn cắp vặt (Kleptomania) là gì: Rối loạn tâm lý hay hành vi lệch lạc?

Kleptomania, hay còn gọi là hội chứng ăn cắp không kiểm soát, là một rối loạn tâm lý khiến người bệnh không thể kiểm soát được hành vi ăn cắp của mình. Họ không ăn cắp vì cần món đồ đó mà vì bị thôi thúc bởi một xung động không thể khống chế. Dù đây là một rối loạn hiếm gặp nhưng lại gây ra nhiều khó khăn cho cả người mắc bệnh và xã hội. Với bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá chi tiết hơn về Kleptomania là gì, bao gồm nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị, nhằm giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về một vấn đề tâm lý phức tạp nhưng quan trọng này.

Kleptomania là gì?

Kleptomania là một rối loạn tâm lý thuộc nhóm các rối loạn kiểm soát xung động. Người mắc bệnh này thường không thể kiểm soát được bản thân và có những xung động mạnh mẽ khiến họ ăn cắp những đồ vật không cần thiết hoặc không có giá trị với họ. Điều đặc biệt là hành vi ăn cắp này không phải vì mục đích tài chính hay vì mong muốn sở hữu món đồ mà vì họ cảm thấy bị ép buộc phải thực hiện hành động này.

Kleptomania thường được xem là một tình trạng hiếm gặp nhưng lại có thể gây ra nhiều khó khăn trong cuộc sống của người bệnh và những người xung quanh. Các nghiên cứu chỉ ra rằng người mắc hội chứng này thường có cảm giác căng thẳng cực độ trước khi ăn cắp, và chỉ cảm thấy giảm bớt căng thẳng sau khi thực hiện hành vi, nhưng sau đó lại cảm thấy tội lỗi và xấu hổ.

Một trong những điểm quan trọng cần làm rõ là sự khác biệt giữa Kleptomania và hành vi ăn cắp có chủ ý. Trong khi những người ăn cắp thông thường thường hành động vì lợi ích tài chính, vì thiếu thốn hoặc vì mục tiêu cá nhân thì người mắc Kleptomania lại không hề có mục đích nào rõ ràng. Họ ăn cắp chỉ vì không thể kháng cự lại xung động của mình và điều này hoàn toàn khác với hành vi có kế hoạch của những kẻ trộm cắp chuyên nghiệp.

Người mắc Kleptomania thường ăn cắp những món đồ nhỏ, không có giá trị như kẹo, bút, hoặc những vật dụng cá nhân đơn giản mà họ thậm chí không cần đến. Điều này có thể dẫn đến những hiểu lầm và phán xét sai lầm về họ từ những người xung quanh.

Kleptomania được coi là một chứng bệnh hiếm gặp, theo thống kê chiếm khoảng 0.3 – 0.6% dân số ở Mỹ, và có thể ảnh hưởng đến cả nam giới và phụ nữ, dù tỷ lệ mắc ở phụ nữ thường cao hơn. Thường thì Kleptomania xuất hiện lần đầu ở tuổi thanh thiếu niên hoặc đầu tuổi trưởng thành nhưng cũng có thể phát triển ở các giai đoạn khác trong cuộc đời.

Nguyên nhân gây ra hội chứng Kleptomania

Yếu tố sinh học

Kleptomania có liên quan đến sự mất cân bằng của các chất dẫn truyền thần kinh trong não, đặc biệt là serotonin và dopamine. Serotonin là một chất điều chỉnh tâm trạng và hành vi, khi mức serotonin giảm, khả năng kiểm soát xung động cũng giảm theo. Dopamine, mặt khác, liên quan đến cảm giác phần thưởng và khoái cảm. Khi người mắc Kleptomania ăn cắp, mức dopamine trong não tăng lên, gây ra cảm giác thỏa mãn và kích thích họ tiếp tục hành vi này.

Nhiều nhà khoa học tin rằng những bất thường trong các vùng não liên quan đến kiểm soát hành vi và cảm xúc cũng có thể là nguyên nhân. Những vùng não này bao gồm vùng trước trán, nơi chịu trách nhiệm kiểm soát hành vi và ra quyết định. Những bất thường ở đây có thể khiến người mắc bệnh không thể kiểm soát các xung động bất thường.

Yếu tố di truyền

Có bằng chứng cho thấy yếu tố di truyền có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc gây ra hội chứng Kleptomania. Nghiên cứu chỉ ra rằng những người có thành viên trong gia đình mắc các rối loạn kiểm soát xung động khác như lạm dụng chất kích thích, rối loạn ăn uống hoặc rối loạn tâm lý khác có nguy cơ cao hơn mắc Kleptomania. Di truyền có thể khiến não bộ dễ bị ảnh hưởng bởi những bất thường trong kiểm soát xung động.

Yếu tố tâm lý

Bên cạnh những yếu tố sinh học và di truyền, yếu tố tâm lý cũng có thể là nguyên nhân dẫn đến Kleptomania. Căng thẳng và chấn thương tâm lý từ thời thơ ấu hoặc những sự kiện tiêu cực trong cuộc sống có thể kích hoạt hành vi này. Ví dụ, một số người mắc bệnh cho rằng việc ăn cắp là cách để họ giải tỏa căng thẳng hoặc xả stress.

Đôi khi cũng liên quan đến các rối loạn tâm lý khác như trầm cảm, rối loạn lo âu hoặc rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD). Những người mắc bệnh này có thể dùng hành vi ăn cắp như một cách để thoát khỏi những cảm xúc tiêu cực, ngay cả khi biết rằng hành vi đó là sai.

Các yếu tố khác

Ngoài các nguyên nhân sinh học, di truyền và tâm lý, Kleptomania còn có thể bị kích hoạt bởi các yếu tố môi trường như căng thẳng trong công việc, gia đình hoặc các mối quan hệ xã hội. Một số trường hợp người mắc Kleptomania có thể bắt đầu hành vi ăn cắp sau những cú sốc lớn trong cuộc đời như ly dị, mất việc, hoặc cái chết của người thân.

Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết hội chứng Kleptomania

Triệu chứng chính của hội chứng Kleptomania

Kleptomania có một số triệu chứng đặc trưng liên quan đến hành vi và tâm lý, giúp nhận biết rõ ràng sự khác biệt với các hành vi ăn cắp thông thường. Người mắc hội chứng này thường có các triệu chứng sau:

• Xung động không thể kiểm soát được: Người mắc Kleptomania thường trải qua những xung động mạnh mẽ, không thể cưỡng lại nhu cầu ăn cắp. Họ biết rằng hành động đó là sai và không cần món đồ đó, nhưng vẫn bị thúc ép phải lấy cắp.
• Căng thẳng cao độ trước khi thực hiện hành vi: Trước khi thực hiện hành vi ăn cắp, người bệnh thường cảm thấy căng thẳng, lo âu, thậm chí sợ hãi nhưng không thể dừng lại.
• Thỏa mãn ngay sau khi ăn cắp: Sau khi ăn cắp thành công, người mắc Kleptomania sẽ cảm thấy nhẹ nhõm, thỏa mãn hoặc thậm chí là khoái cảm. Tuy nhiên, cảm giác này chỉ là tạm thời.
• Tội lỗi và hối hận sau khi ăn cắp: Sau khi qua đi cảm giác thỏa mãn, người mắc bệnh thường cảm thấy tội lỗi, xấu hổ và lo sợ bị phát hiện. Họ nhận thức rõ rằng hành vi của mình là sai trái và không hợp pháp.

Các dấu hiệu khác của Kleptomania

Bên cạnh những triệu chứng chính, người mắc Kleptomania có thể biểu hiện thêm một số dấu hiệu khác, bao gồm:

• Hành vi ăn cắp không liên quan đến lợi ích cá nhân: Người bệnh không ăn cắp vì cần hoặc muốn món đồ đó. Các món đồ ăn cắp thường không có giá trị lớn hoặc thậm chí bị bỏ đi sau đó.
• Không có kế hoạch trước: Hành vi ăn cắp xảy ra bất chợt và không có sự tính toán từ trước, không giống như trộm cắp có chủ đích.
• Tần suất lặp lại: Kleptomania là một hành vi lặp đi lặp lại, không phải chỉ diễn ra một lần. Người bệnh có thể ăn cắp nhiều lần và không thể kiểm soát được bản thân.

Các triệu chứng tâm lý đi kèm

Ngoài các triệu chứng hành vi, người mắc Kleptomania có thể gặp phải các triệu chứng tâm lý khác như:

• Lo âu và trầm cảm: Do cảm giác tội lỗi và hối hận sau hành vi ăn cắp, người mắc Kleptomania có thể phát triển các vấn đề về tâm lý như lo âu hoặc trầm cảm.
• Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD): Một số người mắc Kleptomania cũng có triệu chứng của rối loạn ám ảnh cưỡng chế, liên quan đến các suy nghĩ hoặc hành vi lặp đi lặp lại mà họ không thể kiểm soát.
• Khó kiểm soát cảm xúc: Người bệnh thường gặp khó khăn trong việc kiểm soát các cảm xúc tiêu cực như tức giận, căng thẳng hoặc buồn bã, dẫn đến việc sử dụng hành vi ăn cắp như một phương tiện để giảm stress.

Ảnh hưởng của hội chứng Kleptomania

Ảnh hưởng của Kleptomania đối với người mắc bệnh

Hội chứng Kleptomania có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực đối với người mắc, không chỉ về mặt tinh thần mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống hàng ngày. Dưới đây là một số ảnh hưởng phổ biến mà người mắc Kleptomania thường gặp phải:

• Tổn thương tinh thần và cảm xúc: Người mắc Kleptomania thường phải đối diện với cảm giác tội lỗi, xấu hổ và tự trách mình sau mỗi lần ăn cắp. Mặc dù họ biết hành vi của mình là sai trái nhưng họ không thể kiểm soát được. Những cảm xúc tiêu cực này có thể dẫn đến lo âu, trầm cảm và tự ti. Một số người thậm chí còn phát triển rối loạn lo âu xã hội, tránh tiếp xúc với người khác vì sợ bị phán xét hoặc bị bắt.
• Rối loạn các mối quan hệ cá nhân: Hành vi ăn cắp và sự mất kiểm soát thường làm ảnh hưởng đến các mối quan hệ với gia đình, bạn bè và đồng nghiệp. Người mắc Kleptomania có thể bị người thân hoặc bạn bè hiểu lầm, xa lánh hoặc mất đi lòng tin. Điều này khiến họ cảm thấy bị cô lập và càng gia tăng các triệu chứng căng thẳng, trầm cảm.
• Ảnh hưởng đến học tập và công việc: Kleptomania có thể gây rối loạn trong cuộc sống hàng ngày của người bệnh. Những người mắc hội chứng này thường khó tập trung vào học tập hoặc công việc, do luôn bị chi phối bởi những xung động và cảm giác lo âu. Điều này có thể khiến họ mất hiệu suất trong công việc, thậm chí là bị mất việc hoặc thất bại trong học tập.

Tác động của Kleptomania đối với xã hội

Kleptomania không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân người mắc bệnh mà còn có tác động tiêu cực đến xã hội nói chung:

• Tổn thất về kinh tế: Hành vi ăn cắp liên tục có thể gây tổn thất lớn cho các doanh nghiệp, đặc biệt là những cửa hàng bán lẻ hoặc siêu thị. Mặc dù giá trị của các món đồ bị ăn cắp thường không lớn nhưng khi hành vi này xảy ra thường xuyên, tổng giá trị bị mất có thể rất đáng kể. Điều này có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận của doanh nghiệp và dẫn đến tăng chi phí an ninh, bảo vệ tài sản.
• Gây ra các vấn đề pháp lý: Hành vi ăn cắp dù không có mục đích tài chính rõ ràng vẫn là vi phạm pháp luật. Người mắc Kleptomania có nguy cơ cao phải đối diện với các vấn đề pháp lý như bị bắt giữ, phạt tiền hoặc thậm chí là bị tù giam. Điều này không chỉ làm ảnh hưởng đến cuộc sống của người bệnh mà còn làm tăng gánh nặng cho hệ thống pháp luật và xã hội.
• Tạo ra các hiểu lầm trong cộng đồng: Do Kleptomania là một rối loạn tâm lý ít được biết đến, nhiều người trong cộng đồng không hiểu rõ về hội chứng này và dễ dàng phán xét người mắc bệnh như những tên trộm. Sự thiếu nhận thức về Kleptomania có thể gây ra những kỳ thị xã hội, khiến người bệnh cảm thấy cô lập và khó khăn hơn trong việc tìm kiếm sự hỗ trợ.

Ảnh hưởng dài hạn

Nếu không được điều trị kịp thời, Kleptomania có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng hơn, bao gồm:

• Trầm trọng thêm các vấn đề tâm lý: Những cảm xúc tiêu cực và căng thẳng liên tục có thể làm trầm trọng thêm các vấn đề tâm lý như trầm cảm hoặc lo âu, thậm chí dẫn đến suy nghĩ hoặc hành vi tự sát.
• Suy giảm chất lượng cuộc sống: Kleptomania khiến người bệnh khó có thể duy trì một cuộc sống bình thường và ổn định. Họ có thể bị mất việc, bị cô lập trong các mối quan hệ, và chịu đựng các vấn đề pháp lý liên tục, khiến chất lượng cuộc sống ngày càng suy giảm.

Cách chẩn đoán hội chứng Kleptomania

Chẩn đoán y khoa

Kleptomania là một chứng rối loạn tâm lý phức tạp và việc chẩn đoán đòi hỏi phải có sự đánh giá kỹ lưỡng từ các chuyên gia y khoa, đặc biệt là các bác sĩ chuyên về tâm thần học hoặc tâm lý học lâm sàng. Quy trình chẩn đoán thường bao gồm:

• Khám lâm sàng và phỏng vấn tâm lý: Bác sĩ sẽ thực hiện các cuộc trò chuyện, đặt câu hỏi để đánh giá các triệu chứng và hành vi của người bệnh. Người mắc hội chứng Kleptomania thường thừa nhận việc ăn cắp không phải vì nhu cầu cá nhân hay tài chính, mà vì họ không thể kiểm soát được xung động.
• Tiêu chuẩn chẩn đoán DSM-5: Hội chứng Kleptomania được chẩn đoán dựa trên Tiêu chuẩn chẩn đoán rối loạn tâm thần DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders). Theo tiêu chuẩn này, người mắc bệnh phải có những xung động mạnh mẽ, lặp lại, không thể kiểm soát được hành vi ăn cắp và hành vi này không vì lợi ích cá nhân hay tài chính.
• Loại trừ các nguyên nhân khác: Bác sĩ cần loại trừ các nguyên nhân khác gây ra hành vi ăn cắp như rối loạn hành vi, rối loạn nhân cách chống đối xã hội, hoặc ăn cắp có chủ ý vì mục đích kinh tế. Việc này giúp đảm bảo chẩn đoán chính xác là Kleptomania.

Các phương pháp điều trị hội chứng Kleptomania

Điều trị bằng liệu pháp tâm lý

Liệu pháp tâm lý là phương pháp chính để điều trị hội chứng Kleptomania. Các liệu pháp phổ biến bao gồm:

• Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT – Cognitive Behavioral Therapy): Đây là phương pháp điều trị phổ biến nhất cho Kleptomania. Liệu pháp CBT giúp người bệnh nhận diện và thay đổi những suy nghĩ tiêu cực, xung động mạnh mẽ dẫn đến hành vi ăn cắp. Thông qua CBT, người bệnh sẽ học cách kiểm soát cảm xúc, giảm bớt căng thẳng, và tìm ra những phương pháp giải quyết vấn đề thay vì dựa vào hành vi ăn cắp.
• Liệu pháp hành vi ác cảm (Aversion Therapy): Phương pháp này giúp người bệnh liên kết hành vi ăn cắp với cảm giác khó chịu hoặc đau đớn, qua đó giúp họ ngăn chặn hành vi. Ví dụ, khi người bệnh có xung động ăn cắp, họ có thể phải tưởng tượng về những hậu quả tiêu cực hoặc chịu một hình phạt nhẹ để ngăn ngừa hành vi xảy ra.

Điều trị bằng thuốc

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kê toa thuốc để hỗ trợ điều trị Kleptomania. Các loại thuốc này thường tập trung vào việc điều chỉnh các chất dẫn truyền thần kinh trong não, giúp kiểm soát xung động và giảm căng thẳng.

Hỗ trợ từ người thân và xã hội

Hỗ trợ từ người thân và cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều trị. Gia đình và bạn bè có thể giúp người bệnh cảm thấy được ủng hộ, động viên họ tuân thủ điều trị và không quay trở lại hành vi cũ. Ngoài ra, việc tìm kiếm sự hỗ trợ từ các nhóm cộng đồng hoặc nhóm hỗ trợ tâm lý cũng có thể giúp người mắc Kleptomania đối mặt và vượt qua hội chứng này.

Điều trị lâu dài và phòng ngừa tái phát

Kleptomania là một rối loạn có thể tái phát nếu không được điều trị đúng cách. Do đó, việc điều trị cần được duy trì liên tục và kiểm soát chặt chẽ. Các phương pháp phòng ngừa tái phát bao gồm:

• Theo dõi sát sao sau điều trị: Người bệnh cần tham gia các buổi điều trị tâm lý định kỳ và tái khám thường xuyên để đảm bảo rằng các triệu chứng đã được kiểm soát tốt.
• Thực hành kỹ năng kiểm soát xung động: Các kỹ năng học được từ liệu pháp tâm lý, như kiểm soát căng thẳng và thay đổi lối sống, cần được áp dụng thường xuyên để ngăn ngừa các xung động quay trở lại.

Kết luận

Hội chứng Kleptomania là một rối loạn kiểm soát xung động phức tạp và hiếm gặp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tinh thần và cuộc sống hàng ngày của người mắc bệnh. Đây không chỉ là hành vi ăn cắp thông thường mà là kết quả của sự rối loạn trong tâm trí, dẫn đến những hành vi không thể kiểm soát. Mặc dù người bệnh nhận thức rõ hành vi sai trái của mình, nhưng họ vẫn không thể cưỡng lại xung động này.

Những người mắc Kleptomania cần được nhận sự hỗ trợ và điều trị kịp thời từ chuyên gia y tế để có thể kiểm soát tốt hội chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Các phương pháp điều trị như liệu pháp tâm lý, thuốc cùng với sự hỗ trợ từ gia đình và xã hội đóng vai trò rất quan trọng trong việc giúp người bệnh vượt qua Kleptomania và phòng ngừa tái phát.

Ngoài ra, việc tăng cường nhận thức của cộng đồng về hội chứng này là điều cần thiết để giảm bớt sự kỳ thị và giúp người mắc bệnh dễ dàng hơn trong việc tìm kiếm sự giúp đỡ. Với sự hỗ trợ đúng đắn và quá trình điều trị kiên trì, Kleptomania hoàn toàn có thể được kiểm soát, mang lại hy vọng về một cuộc sống lành mạnh và ổn định cho những người mắc bệnh.

Bạn có thể quan tâm:

• Reduplicative Paramnesia là gì? Tại sao người bệnh lại cảm thấy các địa điểm được nhân bản?
• Hội chứng ăn đêm (Night Eating Syndrome): Kẻ phá giấc ngủ và đánh cắp vóc dáng của bạn

Xem thêm

Ablutophobia là gì? Khi nỗi sợ tắm rửa trở thành gánh nặng

Bạn có bao giờ cảm thấy sợ hãi khi bước vào phòng tắm? Với những người mắc hội chứng ablutophobia, việc tắm rửa chính là một cực hình. Hình dung một ngày không tắm, không gội đầu. Nghe có vẻ kinh khủng phải không? Nhưng với những người mắc hội chứng ablutophobia, đó lại là một sự giải thoát. ...