Trang Chủ Du lịch Việt Nam Nghệ thuật ca Huế – Một loại hình nghệ thuật cổ truyền...

Nghệ thuật ca Huế – Một loại hình nghệ thuật cổ truyền đặc sắc

09/06/2023

Xứ Huế được mệnh danh là kinh đô của đất nước Việt Nam ta trong suốt hơn 150 năm qua. Huế là một thành phố thuộc khu vực Trung Bộ được biết đến với những di sản văn hóa đặc sắc cùng với lịch sử quan trọng của đất nước ta, bao gồm Hoàng thành Huế, một di sản thế giới được UNESCO công nhận. Và ngày nay, bên cạnh những kiến trúc đặc sắc cũng như đền đài, lăng tẩm độc đáo hiện lên thơ mộng, hiền hoà giữa cảnh sắc thiên nhiên của sông Hương và núi Ngự, xứ Huế vẫn còn lưu giữ được những giá trị văn hoá vô đặc trưng của vùng đất cố đô. Khi nhắc đến văn hóa Huế, không thể nào không nhắc đến những làn điệu dân ca xứ Huế dịu dàng, mượt mà và là một phần quan trọng trong văn hóa và nghệ thuật của người dân xứ Huế. Những làn điệu dân ca của xứ Huế bao gồm nhiều thể loại khác nhau, từ những bài hát trữ tình đến những bài hát vui nhộn. Tuy nhiên, có thể nói rằng những làn điệu dân ca của người Huế luôn mang trong mình một nét đặc trưng riêng biệt, thể hiện được sự tinh tế cũng như nét nghệ thuật và tâm hồn của người Huế. Đặc sắc hơn cả phải kể đến chính là loại hình nghệ thuật ca Huế – một loại hình âm nhạc cổ truyền của xứ Huế

Nội dung chính

Khái quát đôi nét về ca Huế
Nguồn gốc của Ca Huế
Đặc điểm và đặc trưng của Ca Huế

Đặc điểm:
Đặc trưng:

Ý nghĩa của Ca Huế

Khái quát đôi nét về ca Huế

“Dập dềnh sóng vỗ mạn thuyền

Ngồi nghe ca Huế mà lòng bâng khuâng!

Tương tư với nguyệt cùng mây

Hỏi non nước ấy đắm say bao tình?”

Đến với Cố đô Huế mà chưa nghe ca Huế trên sông Hương thì xem như chưa một lần đến với nơi đây. Còn gì thú vị khi được lênh đênh du thuyền trên dòng sông Hương thơ mộng thả hồn vào những điệu hò, những câu hát nam ai, nam bình sâu lắng chắc hẳn sẽ làm bạn khó quên trong chuyến du lịch về miền Trung yêu dấu này.

Có thể hiểu rằng:

Thứ nhất là Ca Huế: Đây là một thể loại âm nhạc cổ truyền Việt Nam bắt nguồn từ Huế, là một hình thức ca diễn xướng trong cung của vua chúa ngày xưa. Chúng là một trong những sự kết hợp hoàn hảo giữa âm nhạc dân gian và âm nhạc trong cung đình thời hoa lệ nhất.
Thứ hai là Ca Huế trên sông Hương: Ca Huế trên sông Hương là các bài ca xứ Huế được biểu diễn trên sông Hương bởi những người lái đò. Trong khi đưa khách qua sông những tiếng ca sẽ được cất lên giống như một nét đẹp văn hóa ở nơi đây vậy. Ngày nay thì ca Huế trên sông Hương lại được đưa vào các chương trình biểu diễn chuyên nghiệp có đầy đủ nhạc công, nhạc cụ với ca nương.

Nguồn gốc của Ca Huế

Nghệ thuật ca Huế là một loại hình nghệ thuật dân gian đặc trưng của người dân xứ Huế, Việt Nam. Tên “ca Huế” bắt nguồn từ thành phố Huế, nơi mà loại hình nghệ thuật này đã và đang được phát triển cũng như được ưa chuộng từ thế kỷ XIX nhưng nhanh chóng trở thành một trong những dòng nghệ thuật được cả giới thượng lưu và người dân yêu thích. Bài “Tứ đại cảnh” được chính vua Tự Đức sáng tác nên loại hình này rất được ủng hộ trong mọi tầng lớp nhân dân. Thế kỷ XIX cũng là thời gian hưng thịnh nhất của ca Huế, không chỉ tại Cố đô Huế mà chúng còn lan rộng xuống các tỉnh Nam Trung Bộ, Nam Bộ.

Nhiều ý kiến cho rằng ca Huế chính là tiền đề để hình thành đờn ca tài tử Nam Bộ. Chúng vẫn tồn tại và phát triển cho tới tận ngày nay nhưng sức ảnh hưởng cũng như phạm vi của ca Huế đang dần giảm sút và trở thành dòng nghệ thuật truyền thống cần được bảo tồn.

Tuy nhiên, cũng có những tài liệu cho rằng ca Huế có thể đã xuất hiện sớm hơn trong lịch sử văn hóa Việt Nam. Theo một số tài liệu, Ca Huế có thể xuất hiện từ cuối thế kỷ XVIII và đầu thế kỷ XIX, khi một số giáo viên Phật giáo đến Huế để giảng dạy và đã mang theo một số bài hát tâm linh theo phong cách miền Trung. Từ đó, những bài hát này được thích nghi và biến đổi thành các bài hát lãng mạn, chỉn chu và trang trọng hơn, và trở thành ca Huế như chúng ta biết đến ngày nay.

Được xem là một phần không thể thiếu của văn hóa Huế, ca Huế đã được bảo tồn và truyền lại qua nhiều thế hệ. Những bài hát của ca Huế thường nhẹ nhàng, sâu lắng và tràn đầy cảm xúc, thể hiện tâm hồn tinh tế và nghệ thuật của người Huế. Ca Huế đã trở thành một phần không thể thiếu của các hoạt động văn hóa, tôn giáo và gia đình của người Huế, đồng thời cũng là một phần quan trọng của văn hóa Việt Nam.

Tóm lại, dù nguồn gốc của ca Huế là gì, thể loại nghệ thuật này đã trở thành một phần quan trọng của văn hóa Huế và cả nước Việt Nam. Những bài hát của ca Huế thường nhẹ nhàng, tràn đầy cảm xúc và sâu lắng, thể hiện tinh thần tinh tế và nghệ thuật của người Huế. Ca Huế đã trở thành một phần không thể thiếu của các hoạt động văn hóa, tôn giáo và gia đình của người Huế.

Đặc điểm và đặc trưng của Ca Huế

Đặc điểm:

Loại hình ca Huế là một thể loại âm nhạc truyền thống của Việt Nam và được xem là một phần văn hóa đặctrưng và hấp dẫn của đất nước này. Đặc điểm của loại hình ca Huế bao gồm:

Thứ nhất là thời gian biểu diễn: Ca Huế thường được trình diễn vào buổi tối trong không gian có gió mát, trăng thanh thơ mộng trữ tình. Đây là khoảng thời gian có được sự tĩnh mịch, yên ắng để thưởng thức những bài nhạc mỹ miều, nhẹ nhàng giống như ca Huế. Thời gian buổi tối cũng là lúc mà các quý tộc, vương giả tụ họp lại dưới tiết trời mát mát yên tĩnh để hòa mình vào cùng với các bài ca. Ngày nay khi ca Huế được trình diễn rộng rãi trên nhiều hệ thống âm thanh hội trường, sân khấu thì chúng không còn bắt buộc phải là khoảng tối trong ngày nữa.

Thứ hai là các làn điệu trong ca Huế

Trong ca Huế có ba làn điệu chính là điệu Bắc, điệu Nam và điệu Nam xuân:

Điệu Bắc: Điệu Bắc thường mang màu sắc rất tươi vui hoặc mang tính trang nghiêm, rất nhiều bản ca Huế sử dụng điệu này. Điệu Bắc gồm có 10 bài liên hoàn và 3 bài lẻ.
Điệu Nam: Thường mang màu sắc bi ai, thấm đám nỗi buồn bi thương, vương vấn, cấu trúc có nhiều lớp và nhiều luyến láy trong biểu diễn hơn. Điệu Nam có 5 bài chính được biểu diễn thường xuyên.
Điệu Nam xuân: Gồm có 5 bài bản thường có chút mơ hồ, bâng khuâng nhưng lại được nhận định là nỗi buồn này sâu sắc hơn so với điệu Nam.

Tổng các bài trong các điệu của ca Huế gồm có 31 bài bản trong đó có 13 bản thuộc điệu Bắc, 5 bài nằm trong điệu Nam, 5 bài điệu Nam Xuân.

Thứ ba là người hát ca Huế

Bất cứ làn điệu truyền thống dân gian nào đều có yêu cầu rất khắt khe về người biểu diễn, hát chính. Người hát ca Huế phải tập luyện sao cho hát được rõ lời và chuẩn phát âm nhất. Các ca nương phải nhả chữ thật tròn vành rõ chữ theo từng địa Phương Bình Trị Thiên. Để hát được thành thạo các điệu trong ca Huế, ca nương phải có kinh nghiệm hát trên 10 năm. Ngoài ra còn phải biết cách phối hợp với nhạc cụ từ màn dạo vào, bắt nhịp cho tới luyến láy.

Trong ca Huế còn có những kỹ thuật đưa hơi, rung luyến hoặc sử dụng giọng cổ cực kỳ khó, chỉ có những nghệ nhân chuyên nghiệp mới hát được. Và những kỹ thuật này muốn truyền lại bắt buộc phải dùng truyền miệng – truyền khẩu, chứ không thể học qua sách vở.

Thứ tư chính là nhịp điệu trong ca Huế

Nhịp trong ca Huế có các loại như:

Nhịp chính diện (chính diện phách): Sử dụng nhịp gõ vào chữ đàn hoặc lời ca, chúng làm cho lời ca được rõ ràng hơn.
Nhịp nội (nội phách): Thường mang tính phá cách dùng để thu hút sự chú ý của người thưởng nhạc.
Nhịp ngoại (ngoại phách): Cũng giống như nhịp nội thì nhịp ngoại cũng dùng để thu hút sự chú ý của người nghe, chúng mang tính phá các chứ không theo quy chuẩn như nhịp chính diện.

Thứ năm là bộ nhạc cụ trong ca Huế bao gồm: Bộ ngũ nguyệt tuyệt Tranh; Đàn Tỳ, Nhị, Nguyệt, Tam; Các bộ sáo; Đàn Bầu; Bộ gõ trống Huế, sanh loan, sanh tiền. Và đối với ca Huế trên sông Hương thì gần như chỉ sử dụng bộ gõ hoặc đàn hoặc hát mà không cần bất cứ nhạc cụ nào.

Thứ sáu là trang phục sử dụng trong ca Huế

Hầu hết trong các bài ca Huế được biểu diễn hiện nay đều sử dụng trang phục là tà áo dài truyền thống củangười phụ Việt Nam. Và chính điều này càng thể hiện rõ về niềm tự hào tự hào về trang phục truyền thống cũng như nét đẹp văn hóa của người Việt Nam nói chung, người Huế nói riêng.

Đặc trưng:

Loại hình Ca Huế là một thể loại âm nhạc truyền thống của Việt Nam, có những đặc trưng riêng biệt và phong phú. Dưới đây là những đặc trưng chính của loại hình ca Huế:

Đầu tiên là sử dụng tiếng Việt cổ điển: Ca Huế sử dụng ngôn ngữ tiếng Việt cổ điển, có những từ ngữ và câu từ khó hiểu và phức tạp với người mới học.
Thứ hai là âm nhạc du dương, hài hoà: Ca Huế thường được trình bày theo kiểu solo hoặc dàn nhạc. Những giai điệu của Ca Huế mang đậm tính du dương, êm ái và lãng mạn.
Thứ ba là thường diễn ra trong các buổi lễ cưới: Ca Huế thường được biểu diễn trong các lễ cưới, tiệc đám cưới và những dịp quan trọng khác.
Thứ tư là nội dung ca ngợi tình yêu, phong cảnh và cuộc sống: Ca Huế thường ca ngợi tình yêu, phong cảnh và cuộc sống, trong đó thể hiện sự tình cảm chân thành và tình yêu thiên nhiên của con người.
Thứ năm là sự kết hợp giữa âm nhạc và văn chương: Ca Huế được xem như một sự kết hợp giữa âm nhạc và văn chương, thể hiện một nét đặc trưng của văn hóa Huế.
Thứ sáu là yêu cầu kỹ thuật cao: Ca Huế là một loại hình ca khó hát, yêu cầu ca sĩ phải có kỹ năng và kinh nghiệm để có thể biểu diễn tốt được loại hình này.
Thứ bảy là phong cách biểu diễn đậm tính cách mạng: Trong những năm 1930 – 1940, Ca Huế đã bắt đầu có sự thay đổi trong phong cách biểu diễn, thêm vào đó là các yếu tố cách mạng, như lời ca mang tính chất tuyên truyền cách mạng, và giai điệu được đơn giản hóa, dễ nghe hơn.
Thứ tám là sử dụng nhạc cụ truyền thống: Ca Huế sử dụng nhiều nhạc cụ truyền thống như đàn tranh, đàn nguyệt, đàn tam thập lục, đàn bầu, sáo trúc, trống, còi…
Thứ chín là mang đậm nét văn hóa Huế: Ca Huế mang đậm nét văn hóa và đặc trưng của miền Trung, đặc biệt là văn hóa của thành phố Huế – một trung tâm văn hóa lớn của nước ta

Ý nghĩa của Ca Huế

Ca Huế là một loại hình nghệ thuật truyền thống của người Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế. Nó có ý nghĩa lịch sử, văn hóa và tâm linh đặc biệt, giúp phản ánh cuộc sống, tình cảm và triết lý của người dân Huế. Đồng thời Ca Huế cũng mang trong mình một vai trò vô cùng quan trọng

Thứ nhất là giữ gìn và phát triển di sản văn hoá. Ca Huế là một loại hình nghệ thuật truyền thống đặc sắc của người Huế, phản ánh được cuộc sống, tình cảm và triết lý của người dân Huế. Việc duy trì và phát triển Ca Huế giúp giữ gìn và phát triển di sản văn hóa địa phương, đồng thời tạo điều kiện cho các nghệ nhân truyền thống và thế hệ trẻ tiếp tục nuôi dưỡng và phát triển nghệ thuật này.
Thứ hai là để gắn kết cộng đồng. Ca Huế được truyền bá qua nhiều thế hệ, là một trong những yếu tố gắn kết cộng đồng người Huế lại với nhau. Những cuộc biểu diễn Ca Huế không chỉ là một hoạt động giải trí mà còn là dịp để mọi người gặp gỡ, trao đổi và tìm hiểu về văn hóa truyền thống của địa phương.
Thứ ba, Ca Huế được xem là một hình thức biểu diễn âm nhạc, thơ ca và múa của người Huế, phản ánh cuộc sống, tình cảm và triết lý của người dân Huế. Với sự đa dạng về nội dung và hình thức biểu diễn, Ca Huế góp phần giữ gìn và phát triển di sản văn hóa địa phương, truyền tải những giá trị lịch sử và văn hóa quý báu của người Huế đến các thế hệ trong tương lai.
Thứ tư, Ca Huế tác động tích cực đến tâm linh. Ca Huế không chỉ là một hình thức giải trí mà còn mang tính chất tâm linh, được biểu diễn trong các lễ hội truyền thống và các nghi lễ tôn giáo. Nó giúp tạo ra sự yên tĩnh và tâm trạng suy tư cho người nghe, đồng thời giúp kích thích tinh thần và khơi gợi những cảm xúc tốt đẹp trong con người.